Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
Premiera e shfaqjes ”Shtëpia në ankand”, e cila u dha në Teatrin Kombëtar të Kosovës, në Prishtinë, shënon një sukses të radhës të dramaturgut dhe regjisorit të njohur, Fadil Hysaj, i cili deri tani ka vënë në skenë 47 shfaqje teatrore dhe ka shkruar 15 drama.
Drama, “Shtëpia në ankand” e regjisorit Fadil Hysaj trajton një temë aktuale të realitetit të përditshmërisë sonë, në kushte dhe rrethana të një shthurjeje morale e shoqërore, e cila rrjedhë si pasojë e mbretërimit të raporteve konfliktuale, jo vetëm brenda një familjeje të caktuar, sikur është me këtë rast familja Kelmendi, por edhe të marrëdhënieve të përgjithshme politike e shoqërore, që po mbretërojnë aktualisht në Kosovë.
Drama në paraqitje ka një syzhe të thjeshtë, një rrëfim nga përditshmëria, që i ka dhënë lëndë të mjaftueshme dramaturgut për të vënë përballë realitetit një botë, që po shembet dhe po tret buzë greminës dhe degjenerimit, në kushte dhe rrethana kur morali patriarkal po thuajse po jep shpirt, ndërsa morali i ri, modern, evropian, paraqitet edhe me anën e shëmtisë dhe degjenerimit, që ka prekur palcën e familjes në vendin tonë, pavarësisht prejardhjes së saj patriarkale, tradicionale. Për të pasqyruar këtë botë në shthurje e sipër, dramaturgu ngjarjen e vendos në një familje tipike të kohës, e cila mundohet të mbijetojë, ashtu si mundet dhe si di. Konflikti në këtë dramë vendoset mes raporteve të vëllezërve, që jetojnë në një shtëpi, dhe të cilët bëjnë përpjekje të mbijetojnë secili në mënyrën e vetë, por në mungesë të shprehur të harmonisë së duhur të marrëdhënieve vëllazërore, brenda-familjare.
Nderimi, është një politikan sikur i rënë nga vakti, por i lidhur emocionalisht me zyrtarët ndërkombëtarë, ndaj të cilëve shpreh një servilizëm të neveritshëm, duke i konsideruar si mbizotër. Në anën tjetër vëllai i tij, Fitimi, është një përfitues i paskrupull, një mashtrues i zhytur në borxhe, një imoral që shfrytëzon bashkësinë familjare për interesa të veta të ulëta. Me qëllim për ta kompletuar një familje të tillë tipike, dramaturgu, dy vëllezërve, Nderimit dhe Fitimit u vë përballë edhe dy vëllezërit e tjerë, njëri invalid i luftës dhe tjetri, Veba i shpallur i “çmendur”, për shkak se merr guximin ta thotë të vërtetën, e cila nuk zë vend, as merret fare seriozisht në një familje ku mbretëron, amoraliteti, shfrytëzimi, rrojtja mbi kurriz të njëri- tjetrit, servilizmi dhe vaniteti jetësor. Pikërisht për këtë, vëllai i madh, Nderimi, e izolon dhe e dërgon një spital të çmendurish, me qëllim që të mos ia rrezikojë familjes marrëdhëniet me zyrtarët ndërkombëtarë dhe jetesën në batakun ku ka rënë dhe nga ku nuk mund të ngihet.
Këtij realiteti të shëmtuar, autori i vë përballë edhe zyrtarin e dikurshëm të UNMIK-ut, z. Gonzalo, i cili rikthehet po me atë mision, por tani në kuadër të EULEX-it. Ai fillimisht ka banuar në shtëpinë e vëllezërve Kelmendi, ndërkohë që sërish kthehet, tani duke marrë në shfrytëzim një kat të shtëpisë. “ Vendoset në të njëjtën shtëpi si dhjetë vite më parë dhe katin ku do të banojë e shndërron në zyrë pune ku e punëson si sekretare Artën, vajzën e pronarit të shtëpisë sikurse nënën e saj (Haven) dhjetë vite më herët. I zoti shtëpisë Nderimi, i bindur se duke i ofruar mikëpritje Gonzalos bënë gjënë e duhur për çështjen e Kosovës, zbret me familjen e tij të banojnë në katin poshtë te babai dhe dy vëllezërit e tij. Gjendja acarohet më shumë kur në shtëpi vjen Veba , vëllau i tretë i Nderimit i cili ikë nga spitali neuropsikiatrik dhe si pronar i katit ku është vendosë Gonzalo kërkon prej tij t’ia lirojë katin e tij. Nderimi, për ta ruajtur raportin miqësor me Gonzalon thërret spitalin që të vijnë ta marrin Vebën. Duket se më në fund qetësia vendoset serish në shtëpinë e Nderimit, vijnë njerëzit e bankës dhe lajmërojmë se shtëpia e tyre do të dalë në ankand shkaku se Fitimi, vëllai i Nderimit nuk e ka paguar pjesës më e madhe e kredisë. Gonzalo për të “shpëtuar” familjen e Nderimit të mos ngele në rrugë shpreh gatishmërinë ta blejë shtëpinë e tyre nga banka me zotimin se ata do të mund të vazhdojnë të jetojnë aty pa qira derisa ta blejnë shtëpinë prej tij”.
Gonzalo, përshkruhet me tiparet e një pushtetari të gjithëfuqishëm i cili shfrytëzon mikëpritjen e një shqiptari fodull, që beson verbërisht në ndershmërinë e mikut ndërkombëtar, edhe pse ai është e kundërta e nderit dhe moralit, ai është përfitues dhe shfrytëzues e fondeve ndërkombëtare, të cilat i keq përdor për qëllime individuale dhe karrieriste.
Duke ballafaquar personazhet, që ka nxjerrë nga realiteti faktik i kohës, në të cilën po jetojmë, dramaturgu, Fadil Hysaj ka arritur t’i përshkruajë me besnikëri dhe realizëm plagët tona shoqërore, që ka shkaktuar robëria shekullore dhe që aktualisht po i shkaktojnë edhe mujsharët e Evropës, me qëllim për të krijuar një komb hibrid, në Kosovë, anacional, të pandjeshëm kombëtarisht dhe të ngatërruar në vetveten e tij në mungesë perspektive, duke frenuar me qëllim zhvillimin e ekonomik dhe duke e kushtëzuar atë me pranimin pa kusht të rendit të ri, i cili thirret në vlerat evropiane, në fshirjen nga truri të së kaluarës dhe në klonimin e një njeriu të ri, me identitet të quajtur “evropian”, i cili do të jetë amorf dhe i pa perspektivë, ashtu sikur ish-identiteti jugosllav, në vitet ’80 të shekullit XX.
Marrë në tërësi, drama “Shtëpia në ankand” është realizuar në mënyrë brilante, në të gjitha segmentet, që përbëjnë një tërësi krijuese, qoftë për nga tema e trajtuar dhe e zgjedhur me afinitet nga aktualiteti, që ka bërë dramaturgu, Fadil Hysaj, pastaj loja e përkryer e aktorëve, të cilët kanë krijuar individualitete origjinale të një niveli mahnitës, ku secili spikat veçantitë interpretuese, të përmbushura me dinamizëm, plasticitet dhe afinitet skenik. Roli më kompleks dhe më i vështiri për t’u realizuar ka qenë ai i Vebës. Aktori ka arritur të demonstrojë me një fuqi mahnitëse një personazh tejet kompleks, te i cili, ai ka depërtuar në të gjitha poret shpirtërore. Interpretimi i tij brilant, dinamik, fjalori i pasur dhe tejet ekspresiv, lëvizjet e harmonizuara në skenë, gjendja shpirtërore me hope emocionesh shpërthyese, karakteristike për persona të tillë me dinjitet të fuqishëm, por të nëpërkëmbur nga familja dhe shoqëria, paraqitja diskrete dhe tejet e motivuar në skenë, lënë mbresa të një aktori, që ka arritur të prek majat e aktrimit, para spektatorëve. Me një trupë të tillë interpretësh të skenës, Kosova lirisht mund të konkurrojë në skenat teatrore të rajonit e pse jo edhe të Evropës. Shfaqjen e kanë begatuar edhe skenografia e përzgjedhur dhe e realizuar me kujdes, kostumografia dhe përzgjedhja muzikore.
“Shtëpia në ankand” është mirë të shfaqet kudo në qytetet e Kosovës dhe në trevat shqiptare, në mënyrë që shqiptarët ta shohin dhe ta “prekin” nga afër, atë anën lakuriqe dhe të shëmtuar të jetës, të asaj jete, e cila në një mënyrë ose tjetër është e pranishme në shumicën e familjeve tona urbane, edhe pse, shumica prej nesh kemi prirje të lindur për ta fshehur dhe për ta paraqitur ndryshe. Kjo madje hetohet edhe në dramë, ku kreu i familjes sikletoset për së tepërmi, me faktin se “miku i huaj” po i zbulon mosmarrëveshjet dhe shthurjen, që po u ndodh në familje, duke menduar dhe besuar se ai vjen nga një mes i emancipuar dhe shumë i kulturuar.
Regjisori dhe dramaturgu, Fadil Hysaj, ka dëshmuar se i njeh, i kupton dhe di t’i trajtojë në mënyrë krejtësisht realiste, plagët shoqërore të kohës përmes mundësisë, që ofron arti, në këtë segment skena. (A.Q.)
