Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
Rozhaja është një qytet me rreth 10 mijë banorë. Ndodhet saktësisht në 1000 metra mbi nivelin e detit. Përafërsisht po aq banorë jetojnë ende në fshatrat që i përkasin komunës së Rozhajës. Klima është kryesisht malore, e ashpër. Vetëm dhjetë kilometra larg qytetit është kufiri me Kosovën dhe pika kufitare Kulla. Atë pranverë, të vitit 1999 rrugët e vështira malore do të bëhen rruga e 99-të e shpëtimit për dhjetëra mijëra shqiptarë nga Kosova.
Në atë rrugë të përgjakshme dhe të pasigurt vendi i parë ku mund të ndiheshin pak a shumë të sigurt, të merrnin një copë bukë dhe një vend për të fjetur. Fatkeqësisht, shumë prej tyre nuk e kanë pritur këtë, sepse kanë vdekur duke u përpjekur të shpëtojnë jetën e tyre lakuriq.
Por Rozaja nuk ishte thjesht një vend refugjatësh në vitin 1999. Historia humane e këtij qyteti dhe e banorëve të tij fillon në vitin 1992. Edhe atëherë, refugjatët nga Bosnja dhe Hercegovina erdhën në Rozhajë, kryesisht nga Bosnja lindore (Foça, Čajniče, Goražde). Megjithatë, kulmi i krizës së refugjatëve nga Bosnja dhe Hercegovina u arrit me dëbimin e boshnjakëve nga Trebinja në vitin 1993. Pastaj disa mijëra refugjatë do të kalojnë nëpër këtë vend.
Në Rozhajë do të gjejnë ndihmën vetëmohuese të popullatës vendase, e cila, ndonëse e sforcuar nga varfëria e rëndë për shkak të sanksioneve dhe hiper inflacionit, e ndan atë që ka me ata që nuk kanë mbetur me tjetër kënd veç Zotit dhe një copë parajsë. Shumica e refugjatëve boshnjakë të luftës do të gjejnë strehim në Evropën Perëndimore, por disa do të gjejnë shtëpi të reja në Rozhajë. Dëshmia më e mirë e njerëzimit dhe humanizmit në atë kohë është rasti i vëllezërve të mitur të mërguar, prindërit e të cilëve do të vriten në fillim të luftës në Bosnje dhe Hercegovinë.
Jusuf Fazlliçi i Rozhajes
Vëllezërit do të birësohen dhe do të rriten nga Jusuf Fazliqi. Pas pseudonimit të njërit prej vëllezërve, “Champi”, ai do t’i vendosë emrin parukerisë së tij. Me përfundimin e luftës në vitin 1995, shumica menduan se nuk do të tundoheshim më. Por, edhe këtë herë doli mosmirënjohja që të parashikosh diçka në këtë pjesë të botës, që quhet Ballkan.
Që në vitin 1998 filloi lufta në Kosovë. Në pranverën e vitit 1999, lufta do të arrijë maksimumin e saj dhe qindra mijëra njerëz do të largohen nga shtëpitë e tyre. Mali i Zi u përball me një tundim të ri të madh dhe veçanërisht të madh për Rozhajën, portën e Malit të Zi drejt Kosovës.
Papritur, kishte të paktën tre herë më shumë refugjatë në komunën, e cila ka një popullsi prej 20,000 banorësh. Sigurisht që do të ishte një sfidë për vende shumë më të pasura, e lëre më për një zonë të vogël, malore dhe të varfër siç është Rozhaja.
Por, në atë krizë të madhe humanitare, të gjithë ata që kanë qenë dëshmitarë të asaj periudhe do t’ju dëshmojnë një gjë: nuk ka ndodhur kurrë që një nga refugjatët të zërë gjumi i uritur dhe nën qiellin e hapur.
Pyes veten se si?
Përgjigja është shumë e thjeshtë. Edhe sot, Rozhaja është sigurisht një zonë që ka ruajtur pjesën më të madhe të traditës së mikpritjes. Të edukuar se mysafiri është i shenjt, e sidomos muhaxhiri, këta malësorë hapën dyert e shtëpive të tyre, pa asnjë hezitim.
Fjalë për fjalë, në çdo shtëpi në Rozhajë, në ata muaj jetonin disa familje të dëbuara nga Kosova.
Pikërisht kjo ka ndihmuar, përveç ndihmës së qeverisë malazeze dhe komunitetit ndërkombëtar, për të shmangur një katastrofë refugjatësh.
Histori refugjatësh nga Rozhaja
Vite më vonë, duke takuar njerëz nga Bosnja dhe Hercegovina dhe Kosova, do të dëgjoja historitë e tyre të ditëve të refugjatëve në Rozhajë. Askush nuk më tregoi një histori të vetme të shëmtuar. Përkundrazi, ishte vendi i parë pas Golgotës së mërgimit, ku ata rikthyen besimin në racën njerëzore për një çast.
Për dekada, Rozhaja ka qenë në fund të shkallës së zhvillimit të qyteteve dhe komunave në Mal të Zi. Kështu ishte në Mbretërinë e Jugosllavisë, kështu ishte në Jugosllavinë socialiste, kështu është fatkeqësisht edhe në Malin e Zi të pavarur. Rozhaja është gjithashtu qyteti me numrin më të madh të përfituesve të ndihmës sociale në raport me numrin e banorëve në vend.
Në njëqind vitet e fundit, të paktën disa Rozhajas janë shpërngulur nëpër botë. Një Rozhajë emigroi pas Luftës së Dytë Botërore në Turqi, një në Sarajevë dhe të paktën një nga viti 1990 e deri më sot në vendet e Evropës Perëndimore.
Të mësuar e të bindur se shteti të ishte, jo nëna por njerka e tyre, banorët e Rozhajës mbështeteshin kryesisht tek vetja. Pra, kur kaloni sot nëpër Rozhajë dhe shihni të gjitha ato shtëpi, porta, oborre të rregulluara, kjo është kryesisht rezultat i iniciativës personale të këtyre njerëzve punëtorë dhe iniciativë, dhe shumë pak ose pothuajse, aspak të shtetit të Malit të Zi.
Sot, mediat më së shumti përpiqen ta paraqesin Rozhajën si një vend të krimit dhe kontrabandës ndërkufitare, dhe qytetarët e saj si njerëz të prirur ndaj krimit ose të paktën, që mashtrojnë dhe shmangin rregulloret. Në të njëjtën kohë, askujt nuk i shkon mendja të vijë në këtë vend në rrugë të shkatërruara dhe të takohet e të bisedojë me këta njerëz.
Tekstet e shkrimeve të tilla janë shkruar nga zyra të ngrohta, larg jetës reale.
Sepse nëse do të vinin në Rozhajë, do të takonin sërish njerëz pranë të cilëve nuk mund t’i kapin dot kuletën, sepse edhe banori më i varfër i këtij vendi nuk do të lejojë të paguani në qytetin e tij, sepse disa prej tyre nuk e lejojnë. Nëse Zoti na ruajt do t’u ndodhte ndonjë aksident, është e sigurt që nuk do të mbeteshin pa ndihmë, banesa dhe fjalë të ngrohta.
Refugjatë nga Trebinja dhe Kosova
Dhe së fundi, do të ishte e drejtë që qeveria e re malazeze t’i kushtonte më shumë vëmendje nevojave të këtij mjedisi, e cila me përqindjen më të lartë (90,15%) në Mal të Zi më 21 maj 2006 votoi për një Mal të Zi të pavarur. Për sa u përket tregimeve të viteve 1993 dhe 1999, më duhej ta shkruaja këtë, sepse siç po shkojnë gjërat në Mal të Zi, disa do të fillojnë së shpejti të na bindin se këta refugjatë nga Trebinja dhe Kosova nuk ekzistonin. Epo, kjo nuk do të lejohet të ndodhë.
Të paktën për shkak të gjithë këtyre njerëzve të mirë nga Rozhaja, të cilët të paktën për një orë, një ditë, një muaj i siguruan një njeriu tjetër një çati mbi kokë dhe një copë bukë.
Dhe i dëshmoi Perëndisë se ka të mira nga njerëz të mirë
Dhe se kështu do të jetë, ndërkohë që është e shenjtë, është e përjetshme, dhe e sigurte, kjo është Rozhaja.
(Al-Xhazira RKL)
