Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
Iranianët reaguan me zemërim kur Mahsa Amini u vra nga Policia e Moralit të Iranit më 16 shtator 2022. Ajo u arrestua pasi nuk i mbuloi flokët në mënyrë modeste në përputhje me ligjin e hixhabit, një relike e Revolucionit Islamik që klerikët konservatorë ende e përdorin për të justifikuar teokracia luftarake mashkullore.
Ndonëse Mahsa ishte kurde, protestat mbarëkombëtare përfshijnë iranianët me prejardhje të ndryshme etnike, të cilët po dëshpërohen nën sundimin autoritar të Iranit. Populli iranian është i ngopur me ekonominë e keqmenaxhuar të vendit, korrupsionin e shfrenuar, përgjigjen joefektive ndaj krizës COVID, shtypjen dhe kufizimet sociale.
Thirrjet “Jo hixhabit, jo represionit, vetëm të drejta të barabarta” po shtohen në të gjithë vendin. Gratë kundërshtojnë “aparteidin gjinor”, duke kërkuar fundin e ligjit të hixhabit dhe duke bërë thirrje që policia e moralit të eliminohet. Gratë kërkojnë reformë të ligjit të divorcit që tregon preferenca ndaj burrave, ligje që u japin burrave kujdestarinë ekskluzive të fëmijëve dhe rregulla që lejojnë poligaminë për burrat. Ata kundërshtojnë ligjet që ulin moshën e martesës për vajzat dhe kërkojnë që gratë të marrin leje nga burrat ose baballarët e tyre për të udhëtuar.
Gratë i kanë kapërcyer vështirësitë për të udhëhequr lëvizjet politike dhe sociale në vende të tjera.
Birmania: Aung Saan Suu Kyi udhëhoqi protestat kundër Këshillit Shtetëror të Ligjit dhe Rivendosjes së Rendit. Ajo mori çmimin Nobel për Paqen në vitin 1991, por së fundmi u burgos nga junta ushtarake.
Liberi: Leymah Gwobee dhe Ellen Sirleaf John Johnson morën Çmimin Nobel për Paqe në vitin 2011 për përfundimin e luftës civile të vendit dhe vendosjen e Liberisë në rrugën e sundimit civil.
Brazil: Dilma Roussef mobilizoi opozitën ndaj diktaturës ushtarake. Ajo shërbeu si presidente nga viti 2011 deri në shkarkimin e saj në 2016.
Shtetet e Bashkuara: Protestat e udhëhequra nga gratë kundër zgjedhjes së Donald Trump. Në marshimin e grave të vitit 2017 në Uashington DC, vajzat e mia iu bashkuan protestuesve duke brohoritur: “Dashuria, jo urrejtja, e bën Amerikën të madhe”. Kohët e fundit, gratë protestuan kundër vendimit të Gjykatës së Lartë që rrëzoi Roe V. Wade.
Burrat i janë bashkuar gjithashtu lëvizjes për të kërkuar reforma politike në Iran. Ata po protestojnë kundër hipokrizisë së regjimit dhe sundimit autokratik të Presidentit Ebrahim Raisi, një ultrakonservator që shtrëngoi rregullat sociale dhe fetare kur mori pushtetin më shumë se një vit më parë. Gratë që nuk mbulohen siç duhet u ndalohet të udhëtojnë në metro ose të marrin shërbime sociale. Gratë arrestohen në mënyrë arbitrare dhe dërgohen për riedukim. Rregullat drakoniane kanë përkeqësuar tensionet sociale.
Në vend që të pranonte se trazirat janë rezultat i politikave të brendshme të Raisi-t, Korpusi i Gardës Revolucionare iraniane (IRGC) u përpoq të shpërqendronte iranianët duke nisur sulme ndërkufitare me raketa dhe dron mbi objektivat në Kurdistanin irakian. Sulmet kishin në shënjestër selitë e Partisë për Lirinë e Kurdistanit (PAK), Partisë Demokratike të Kurdistanit të Iranit (PDKI), Partisë për Jetë të Lirë për Kurdistanin (PJAK) dhe Komala në provincat e Sulejmanit dhe Erbilit. Teherani i quan këto organizata “grupe terroriste”.
Përshkallëzimi dramatizon rrezikun e lartë për regjimin iranian. Raisi dhe IRGC po përpiqen të zgjidhin një problem duke krijuar një problem më të madh. Iranianët e të gjitha etnive, burra dhe gra, e refuzojnë dhunën. Ata duan një tranzicion të vërtetë politik drejt një demokracie federale, parlamentare.
Qendra e Bashkëpunimit e përbërë nga partitë politike kurde iraniane lëshoi një deklaratë të përbashkët më 15 gusht 2022, e miratuar nga Partia Demokratike e Kurdistanit Iranian, Partia Demokratike e Kurdistanit Iran dhe Partia Komala e Kurdistanit iranian. Deklarata përqafoi federalizmin si sistemin më efektiv për ndarjen e pushtetit dhe ruajtjen e shtetit të së drejtës. Nënshkruesit kundërshtojnë centralizimin dhe përqendrimin e pushtetit të Iranit. Ata besojnë se federalizmi është sistemi më efikas i qeverisjes për të mbrojtur barazinë dhe mosdiskriminimin. Ata gjithashtu besojnë se federalizmi mund të mbrojë dhe promovojë më së miri identitetin unik të grupeve. Deklarata e përbashkët bëri thirrje për krijimin e:
Institucionet vetëqeverisëse — një ekzekutiv vendor, asamble dhe gjyqësor, si dhe strukturat e policisë dhe sigurisë që mbështesin administrimin e drejtësisë dhe pasqyrojnë komunitetet të cilave u shërbejnë.
Të drejtat kulturore në formën e arsimit, gjuhës, medias, festivaleve kulturore dhe simboleve kulturore.
Zhvillimi ekonomik nëpërmjet kontrollit lokal të burimeve natyrore, menaxhimit të pronës dhe tokës, dhe preferencave të punësimit.
Irani po i afrohet majës së ndryshimit dramatik të nxitur nga iranianët, jo nga forcat e jashtme. Presidenti Joe Biden dëshiron të ndihmojë protestuesit të komunikojnë dhe të organizohen. Zyrtarët amerikanë e kuptojnë se Irani do të pushojë së qeni një kërcënim vetëm kur të ketë një ndryshim regjimi ose regjimi të ndryshojë në mënyrë dramatike sjelljen e tij. Për një qeveri të përgjegjshme nevojiten reforma decentralizuese dhe gjithëpërfshirëse demokratike.
DAVID L. PHILLIPS, është rejtor i Programit të Universitetit të Kolumbisë për Ndërtimin e Paqes dhe të Drejtat e Njeriut.
29 shtator 2022
