Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
Hegeli është një idealist absolut. Kjo do të thotë se ai beson se realiteti është plotësisht i strukturuar nga perceptimi dhe mendja jonë. Në Fenomenologjinë e tij të paarritshme të mendjes (1807), Hegeli e paraqet historinë e arsyes si një proces dialektik, një zhvillim të bazuar në kontradikta. ‘Teza’ dhe mohimi i saj (‘antiteza’) gjithmonë pajtohen në një ‘sintezë’ më të lartë. Sinteza nga ana tjetër formon një pikënisje për mohime të reja në rrugën drejt një sinteze më të lartë, e kështu me radhë. Kështu ne i afrohemi gjithnjë e më shumë idesë më të lartë, të quajtur ndryshe nga Hegeli Absoluti, Shpirti ose Arsyeja.Sipas Hegelit, është e mundur të dimë gjithçka që prodhon mendja jonë. Pra, me Fenomenologjinë ai nuk dëshiron vetëm të kuptojë historinë e plotë të arsyes, por edhe ta plotësojë atë. Ai konsideron se detyra e filozofit është të “tregojë” se si zhvillohet medoemos arsyeja. Kjo duket edhe nga struktura strikte e Fenomenologjisë: ajo fillon me vëzhgimin e objekteve dhe më pas me metodën dialektike arrin në kapitujt për vetëdijen, natyrën, kulturën, fenë dhe në fund ‘njohjen absolute’.Hegeli gjithashtu e bazoi filozofinë e tij sociale dhe politike në metodën dialektike. Një fjalë kyçe e rëndësishme është ‘njohja’: ne varemi nga njohja e njerëzve të tjerë në mënyrë që ta shohim veten si individë. Kjo rezulton në një luftë për njohje midis asaj që Hegeli e quan ‘sundimtar’ dhe ‘shërbëtor’. Prandaj, sipas Hegelit, është e rëndësishme që shoqëria ideale të lehtësojë njohjen reciproke sa më shumë që të jetë e mundur. Në Përmbledhjen e Filozofisë së Ligjit (1821), Hegeli përshkruan tre nivele të njohjes: familjen, shoqërinë civile dhe shtetin. Hegeli besonte se në kohën e tij qytetari ishte në konflikt me shoqërinë dhe shtetin. Ata nuk kanë punuar bashkë, por janë përballur me njëri-tjetrin. Megjithatë, nëse historia e arsyes do të përfundonte, atëherë shoqëria ideale do të realizohej: të tre nivelet së bashku do të formonin një tërësi organike.
Filozofia e Hegelit është kulmi i lëvizjes filozofike që zakonisht quhet idealizëm spekulativ; pa qenë në gjendje të hyjmë në kuptimin e termave “spekulativ” dhe “idealizëm” këtu, kjo zakonisht i referohet periudhës në filozofinë gjermane, e cila gjen pikënisjen e saj në një interpretim të veçantë të filozofisë së Kantit dhe përfundon me filozofinë e Hegelit.Siç keni mundur të studioni në njësi studimi për Kantin, Immanuel Kant kishte eksploruar me filozofinë e tij kritike nëse metafizika si shkencë është e mundur. Ky hulumtim e çoi atë në pyetjen paraprake për kushtet e mundësisë dhe kufijtë e aftësisë njerëzore për dije. Ai arriti në përfundimin se dija objektive është gjithmonë një kombinim i elementeve përmbajtësore dhe formale. Njohuria jonë duhet të fillojë nga ajo që jepet në kuptimin përvojë (përmbajtja e të diturit); por këto të dhëna eksperimentale duhet të mendohen më pas me ndihmën e fuqisë strukturuese të mendjes (formës së dijes) në kontekstin e një konteksti më të përgjithshëm, në mënyrë që të japin një njohuri të besueshme të realitetit që na shfaqet.
Me këtë, megjithatë, Kanti kishte treguar edhe kufijtë e dijes njerëzore; ajo që qëndron në anën tjetër të atyre shfaqjeve, gjëja në vetvete (Ding an sich), është e paarritshme për dijen tonë, dhe kur arsyeja është e gatshme të përpiqet ta njohë atë, ajo bie në argumente të rreme dhe përfundime të rreme. Nëpërmjet arsyes praktike njeriu mund të fitojë akses në domenin e ‘në vetvetes’ (për shembull, arsyeja praktike duhet të parashtrojë ekzistencën e Zotit si një postulat për njeriun që vepron moralisht), por kjo sigurisht nuk do të thotë një shtrirje teorike për Kantin. njohuritë shkencore.Pavarësisht admirimit të madh të Hegelit për filozofinë e Kantit, ai megjithatë kritikon thelbësisht një sërë pikash kyçe të filozofisë së tij. Vetë Kanti e konsideron filozofinë e tij si rezultatin kryesor të një reflektimi kritik të arsyes së pastër, por Hegeli argumenton se kjo fsheh supozime të shumta që nuk janë reflektuar në mënyrë kritike. Në radhë të parë, Hegeli pyet veten nëse Kanti thjesht mund të bëjë një dallim midis përmbajtjes së dijes (d.m.th. objektit, realitetit, siç studiohet nga metafizika) dhe formës së saj (mënyrës në të cilën ne njohim, siç është studiuar nga epistemologjia ose epistemologjia) . Sipas mendimit të Kantit, rruga përmes së cilës ne arrijmë në njohuri bëhet diçka e jashtme, një instrument i vetë dijes. Mbi këtë bazë Hegeli vjen në akuzën se filozofia e Kantit është formaliste: aftësia njerëzore e dijes është një veprimtari thjesht formale që mbetet krejtësisht jashtë asaj që njihet. Sipas Hegelit, nga ana tjetër, metoda e dijes nuk është një mjet i jashtëm, por duhet të ndjekë zhvillimin e saj të përmbajtjes së dijes. Theksi i njëanshëm i Kantit në aspektin formal të dijes çon në një problem të dytë themelor, dualizmin e tij. Është e vërtetë që ai përpiqet të lidhë formën dhe përmbajtjen e dijes, siç duket nga thënia e tij e njohur se mendimet pa përmbajtje janë boshe dhe perceptimet pa koncepte janë të verbër (shih këtu), por ato mbeten të ndara nga njëra-tjetra, sepse ato janë të një rendi shumë të ndryshëm.të jesh. Subjekti njohës ka një sërë strukturash ose formash a priori (të ashtuquajturat kategori), të cilave asgjë nuk korrespondon në realitet. Pra, ndërsa forma e dijes sonë është e natyrshme në mendje, materia, përmbajtja e asaj dijeje, na vjen nga jashtë përmes shqisave.Ky problem arrin kulmin me “dallimin e famshëm midis “dukjes” dhe “gjësë në vetvete” të Kantit. Çfarë është realiteti në vetvete nuk mund të përcaktohet nga subjekti njohës, njohuria e të cilit është e kufizuar në realitetin që shfaqet në njohje. . Hegeli kundërshton se fakti që Kanti e diskuton këtë problem në filozofinë e tij presupozon në vetvete që njeriu të ketë një njohuri të caktuar për të në vetvete, se ai shfaqet në aftësinë njohëse dhe në fund të fundit është edhe një produkt i mendimit.
Me këtë lidhet edhe fakti se Hegeli nuk dëshiron të dijë asgjë për kundërshtimin themelor të Kantit ndërmjet arsyes dhe arsyes; arsyeja si sinteza më e lartë e mendimit është gjithmonë e pranishme në veprimin strukturues të mendjes, dhe për këtë arsye arsyeja është po aq një aftësi e mirëfilltë e dijes sa edhe mendja. Fakti që Kanti i përmbahet kaq fort arsyes si aftësia e vetme njerëzore e dijes, sipas Hegelit, tregon një konceptim të caktuar të njëanshëm të dijes njerëzore, ku subjekti dhe objekti, forma dhe përmbajtja, mendimi dhe qenia janë të ndara nga njëra-tjetra.Së fundi, ekziston ndarja e Kantit midis arsyes teorike dhe praktike; Kjo kontradiktë, gjithashtu, është krejtësisht arbitrare, sipas Hegelit, sepse e gjitha morale. Filozofia si shkencë spekulative e absolutes
Hegeli e quan njohuri spekulative një filozofi që e mendon realitetin në këtë mënyrë ‘lartëse’. Megjithatë, spekulative ka një kuptim shumë të ndryshëm për Hegelin sesa në gjuhën e përditshme, ku ky term tregon një mënyrë të menduari që bazohet thjesht në supozime, të largëta nga realiteti dhe abstrakte. Për Hegelin, megjithatë, njohuritë spekulative janë njohuritë e përgjithshme më konkrete. Filozofia spekulative nuk përpiqet të zbulojë këtë dhe pastaj atë pa u shqetësuar për koherencën e të gjitha këtyre gjërave të ndryshme për të ditur. Përkundrazi, çdo gjë e mendon drejt nga uniteti i saj i përgjithshëm dhe çdo gjë që njihet veçmas e kupton si momente të atij uniteti. Megjithatë, duke e bërë këtë, ajo nuk zbaton ‘metodën e prerjes së djathit’, ku diversiteti i pasur i realitetit bëhet abstraksion derisa të mbetet një element i përbashkët; sepse në këtë mënyrë do të krijohej vetëm një unitet abstrakt, i cili do të mbetej në kundërshtim me pasurinë e realitetit. Mendimi spekulativ i unitetit konkret do të thotë se filozofia duhet të shoqërojë dhe të kuptojë të gjithë procesin e kontradiktës dhe eliminimit të saj. Në fund të këtij procesi, mendja mund të kuptojë unitetin themelor që qëndron në themel të të gjitha kontradiktave dhe t’i kuptojë ato si momente të veta.
Hegeli e quan këtë unitet ideja e absolutes; prandaj edhe filozofinë e vet e etiketon si një idealizëm spekulativ, pra si një njohuri filozofike që e kupton tërësinë e realitetit në mënyrë sistematike koherente nga ideja e absolutes. Ai e kupton këtë absolut si shpirt – “koncepti më sublim që i përket epokës moderne dhe fesë së saj”. Me këtë ai thekson karakterin dinamik të absolutit, domosdoshmërinë e kalimit në diçka tjetër veç vetes dhe reflektimin mbi gjithë këtë proces, përmes të cilit rimerret tjetërsia. “Për veten e tij mendja bëhet një tjetër, d.m.th., ajo bëhet objekt i vetes së saj dhe më pas e zhduk këtë tjetërsi.”Për ilustrim, këtu i referohemi kuptimit filozofik të Hegelit për historinë botërore nga ideja e lirisë së përgjithshme. Nuk është e vërtetë të shihet historia si një sekuencë arbitrare e fakteve të ndryshme, sepse një qasje e tillë është një mohim i arsyeshmërisë në punë në histori. Filozofia ka për detyrë të zbulojë këtë arsyeshmëri, e cila shpesh mbetet e fshehur në morinë e fakteve empirike. Një kuptim i arsyeshëm i historisë e kupton atë si shfaqje progresive të lirisë. Historia ka disa pika kthese, të cilat janë po aq momente thelbësore në shfaqjen e lirisë: Polisi grek, Mishërimi i Krishtit, Reformimi dhe Revolucioni Francez interpretohen në këtë kontekst si momente thelbësore në historinë e lirisë.
