Ahmet Qeriqi: Fragment nga romani në dorëshkrim, “Kthimi nga burgu”

22/01/2017 Kultura

Tema të tjera...

…dhe sërish do tinguj të pastër, të natyrshëm, sikur përziheshin në ritmikën e përkryer shpirtërore të mallëngjimit jetësor, që dyndet drejt së panjohurës, drejt ngazëllimit të zemrës, drejt dëlirësisë, drejt pafundësive dhe një melodie jete, ku janë shkrirë tëra poret e fuqisë shpirtërore të ngazëllimit ndezës të materies, e cila po shuhet si kandil, dhe as bën dot dritë për sogjetarët, as të ngroh në zemër, sepse velloja e kotësisë të mbërthen, të ngulfat, të dërrmon, kur i kujton ato çaste malli të përvëluar, atë mall të pashuar, që fanitet dhe tretet ashtu sikur flakadan në vajin e zjarrtë, që të përcëllon dhe të prek fundin e dhembjes, të asaj dhembjeje dehëse, që të shkallmon shpirtin dhe të përshkon tërë shtatin me mornica, që therin ashtu sikur rrymim gjëmimtar, ashtu sikur dridhjet e tërmeteve shkatërrimtare, ashtu sikur një fuqi “pontifex maximus” në skajet e pa parashikueshmërisë drejt përdëllimit dhe ngazëllimit shpirtëror, drejt shtatë palëve të ferrit njerëzor dhe drejt shtatë palëve të qiejve hyjnorë, në vegim të mbretërimit të ngazëllimit dashuror, drejt fluturimit imagjinues në të kaluarën, të cilën nuk e zapton dot, sepse të rikthehet edhe atëherë kur nuk do, edhe atëherë kur ëndërron syhapur, edhe atëherë kur drithërima shpirtërore të këput me ngulçime vuajtjeje dhe të shtangon në zemër, edhe atëherë kur ndihesh i frikësuar si qengj para egërsirës, edhe atëherë kur vetëm një rreze drite ta mbushë shpirtin aromë jete dhe lirie, edhe atëherë kur të gjitha të përzihen në kaos dhe në rrugë pa krye, edhe atëherë kur ngec në batakun tënd të paditurisë, edhe atëherë kur korrë të korrat e liga të egjrës që ke mbjellë vet ose që ka mbjellë dikush nga të afërmit apo nga trashëgimia jote, të cilës nuk i shqitesh, aq sa mund t’ ia shqitësh grurit egjrën dehëse, aq sa mund t` ia marrësh ditës diellin në perëndim, as sa mund do t`ia marrësh jetës qoftë edhe frymëmarrjen e fundit…

Ajme! Sa vështirë, sa mall e sa trishtim…

Dhe sërish u nisa në kërkim të lirisë, prej atëherë kur dola nga nëntoka, nga streha ime e mjerë, ku kisha qëndruar 399 ditë, dhe nga atje u nisa në rrugën e territ të zymtësisë, për të kaluar edhe 2015 ditë e net të tjera, të gjata e trishtueshme sa gjatësia dhe acari siberian, ditë e net të rënda si tunxhi dhe të tërthorta si zigzaget e mundimshme të stepave, nga ku kishin parakaluar dikur të parët e këtyre të dytëve e të tretëve, që na treten e na shkatërruan, na dyndën e na syrgjynosën nëpër zandanët e tyre të neveritshme, djallëzore.

Aiiih!

Sa qindra e mijëra ditë e net kaluam të gjithë tok nëpër zandanët e Mbretërisë së Karpateve, nëpër ferrin e farkëtarëve të territ dhe të nopranisë njerëzore. Sa mundime e tundime, sa vuajtje e hidhërime, sa vaje e trishtime përjetuan edhe të afërmit tanë, fëmijët, motrat e nuset, nënat e baballarët, gjyshet e gjyshërit, e të gjithë më të dashurit tanë, të përdhunuar e të përbuzur, të urryer e të përçmuar, nga më të ligjtë e botës, nga më të panjerëzishmit e botës!

Dhe, të gjitha i duruam, apo na detyruan t`i durojmë, sepse me hir apo pa hir kishim kërkuar lirinë, dritën dhe rrezet tona të diellit, ajrin dhe ujin tonë të dhuruar nga Hyji, edhe për ne, si për të gjithë të tjerët. Dhe asgjë më shumë, por as më pak…

E gjatë, e mundimshme dhe e trishtueshme qe ajo rrugë nëpër terrin e zandanëve të tmerrshme, të ftohta si acari i Siberisë, të shkreta si Bjeshkët e Mongolisë, të llahtarshme si ferri i Dantes. Atje na kishin hedhur “vëllezërit” tanë, vëllezërit tanë që na dënuan sepse nuk tradhtuam amanetin e Gjergjit e të Naimit, sepse nuk pranuam t’i themi robërisë, liri, sepse nuk pranuam të jetonim si urithi, sepse nuk pranuam të digjemi në mëkatet djallëzore të hipokrizisë e të mashtrimit të tyre.

Sa trishtuese është kur të detyrojnë të digjesh në flakën e zjarri të mëkatarëve.

Atje, pas nëntëdhjetë e nëntë bjeshkëve të stërnemura, atje në ultësirën e pakufishme të rrafshit monoton të tokave moçalike, atje ku një vit jete do ta kisha dhënë vetëm për një gotë ujë të pastër e të ftohtë të krojeve të Malmirit tim, që më kishte mbetur tutje larg nëntëdhjetë e nëntë bjeshkëve, atje, në humbëtirat e tokës së rrafshët të Panonisë, ku burgut i thonë, “byrtyn” ndërsa jetës, “ilet”. Atje, në zandanët e ndërtuara qysh në kohën e Maria Terezës, mbretëreshës magjare, që kishte fituar kushtin e çobanit dhe me djallëzinë e saj femërore e fuqinë mashkullore, kishte sunduar nëpër ato ultësira pa skaj, pa fund, derisa ishte tretur në moçalishten e harrimit, duke lënë prapa zandanët, ku ishte kënduar kënga e Petëfit, “Szabadsag szerelem”, ku ishte përgjakur grushti i Adi Endreut, ashtu si grushti thatanik dhe i dobët i Migjenit.

Tutje, i tretur në vetminë e trishtueshme të zandanëve, 999 ditë në një dhomë, 231 ditë në një dhomë tjetër 365 ditë në një kthinë të errët në fund të zandanit, nga ku, pjesa ime e qiellit ishte thyer në 18 katrorë të vegjël grilash të hekurit, qindra ditë të tjera nga një burg në tjetrin… Pastaj në një burg tjetër, pastaj në një burg tjetër, pastaj në Burgun më të madh të botës, në Kosovë, në Drenicën time të dashur në Malmirin tim të kujtimeve të paharrueshme të fëmijërisë, pas dymijë e pesëmbëdhjetë ditëve e netëve të konservimit të llahtarshëm…

Dhe, më në fund u ktheva…

Sërish nga e para…

Fëmijët ishin rritur.

Gruaja kishte pritur.

Prindërit ishin plakur.

Vëllezërit, nuk më kishin harruar.

Të afërmit, shumë syresh, ishin larguar.

Gjyshja kishte vdekur.

Bonjaku, moshatari im i lagjes, Lim Keta, ishte sëmurë rëndë dhe po hiqte frymën e fundit.

Murrku, qeni i shtëpisë, i cili më kishte shoqëruar sa e sa herë gjatë kohës së arratisë, ishte verbuar. Në kohën kur po bëhej gati për të gjetur ndonjë vend, për të tretur në botën e përtejme te të parëve të tij, ciati, e uli kokën të këmbët e mia, dredhi paksa bishtin dhe shkoi nën hambar, ku i ngryste ditët e fundit të jetës së tij, të jetës të cilën ne njerëzit e quajmë, jetë e qenit.

Gërmova në vendin ku i kisha fshehur librat dhe shumicën prej tyre i gjeta të katranosura. Lagështira nëpër to kishte kaluar, ashtu sikur jarga e lubisë.

Të nesërmen, dola në rrugën kah mot të dëshiruar të lagjes, të cilën sa e sa herë e kisha ëndërruar gjatë kohës së ngujimit. Kisha ëndërruar të ecja shpengueshëm, këmbëzbathur në pluhurin e valë të Rrafshtinës dhe në barin e butë të livadheve përplot me lulëdrenicare të lumi i Drenicës…

Fëmijët e lagjes më përshëndesnin. Nuk më njihnin, as i njihja.

Disa nga moshatarët e mi, bëheshin sikur nuk më vërenin.

Ndonjëri prej tyre më përqafonte, më dëshironte mirëseardhje, ndonjëri më shikonte vëngër, tinëzisht e djallëzisht.

Ndonjëri kollitej me shpërfillje, shkinisht e magjupisht…

Dhe sërish duhej të filloja nga e para…

Në vitin e parë të kthimit nga Zandani, mbolla qepë në Malmir, por mori verë e thatë dhe nuk u bënë.

Vitin tjetër mbolla patate, por ato i dëmtoi krimbi.

Fillova punën në ahurin e vëllezërve dhe në punëtorinë e braktisur të zdrukthëtarisë, ku ende punonte baba Zani i fortë si stralli dhe i mençur si Noeja i moçëm.

Puna shkoi mbarë.

Djallëzorët, më shanin dhe më përgojonin prapa shpine.

Të mirët dhe të mjerët, më shikonin dhe më mbështesnin.

Policët dhe bashkëpunëtorët më përgjonin, më vështronin me tërbim.

Fëmijët rriteshin nën vellon e rëndë të robërisë, por babai tashmë nuk iu mungonte.

Edhe ata kishin një baba, të varfër, por të dashur, të rreptë, por të drejtë, të nëpërkëmbur, por të pathyeshëm, të keqtrajtuar, por të paepur…

Pastaj, punë e mund, punë e skamje, punë e shfrytëzim, punë e ndasi, punë e përçarje, punë e skëterrë, punë dhe varfëri…

Vitet kalonin një nga një…

Ato po bëheshin edhe më të rënda se vitet e zandanëve.

Jetës së varfër shqiptare ia kishte zënë frymën duhma e temjanit bizantin dhe hallva e shurupet e Stambollit. Asgjë nuk kishte mbetur nga e kaluara. Edhe këngët ishin prishur, ashtu sikur prishen lakrat e rasojit në pranverë. Këngët magjupe, serbe e greke ishin konvertuar me fjalë shqipe. Kishte filluar të improvizohej loja e çlirimit dhe e pavarësisë. Merhumët e aziatizmit kishin shpifur Gandin e tyre të mjerë, që për një ditë pinte një litër raki. Pas i shkonin edhe eunukët, haxhibabët, pederët, beronjat, rrospijat meshkuj e femra, komitetlinjtë e braktisur nga padroni i vjetër, xhandarët e zhdanovët e çkumbaruar, dëbëistët e titisët, larot e pa prokopi dhe tërë soji i hajrsuzve dhe i edepsëzëve të LKJ-së. Kishte në atë mes edhe veprimtarë të devotshëm, të cilët arsyetonin me shumë zotësi rrugën e tillë të “ të emancipimit paqësor”. Ata, me praninë e tyre kishin krijuar huti në mesin e militantëve të lirisë, disa nga të cilët ia kishin përmirësuar rruazat e kuqe gjakut edhe partisë së durimtarëve “dinjitozë”…

Në një kënd të kryeqendrës, në një barakë të lëbyrur, përdhese, për çdo ditë xhumaje, tubohej xhemati politik me porosi për popullin fukara e mizorisht të shtypur, duke thirrur:

Ikni provokimeve!

Durim! po thotë Amerika.

Urtë e butë, sepse qengji i urtë i thith dy nëna!

Mos bini në provokim, porosit i pari i Barakës.

Xhemati përdëllehet për imamin bekri, i cili mori dorë te Papa dhe e ndërroi edhe atë pak fe, që i kishte mbetur nga synetia e vonë.

Turma aziate kishte filluar të praktikonte jetën nëntokësore të urithit.

Nëpër bodrume, në hareme të pista, nëpër bordele nate, në humbëtirat e Evropës plakë, në mejhanet e Gjermanisë e të Zvicrës, trumbetohej lidhja e re e demokracisë, nën dhunën barbare të mizorisë.

Po e ndërtonin demokracinë?

Po e varrosnin dhunën?

Po iu binin tam-tameve e alarmeve,

Po i fiknin dritat,

Po i lëpinin kocat e pjatat e palara,

Po e manstrubonin trurin dhe

Po jetonin qenqe, derrqe, majmunqe…

Ajme sa trishtim!

Sa neveri, sa rrospillëk i ndotur dhe i ndragur…

Llumi i ndyrësive, po ia zinte frymën gjallesave.

Rrojtja zvarranike, ishte bërë kult i jetës.

Nënshtrimi, ishte bërë qëllim i jetës.

Skllavëria, ishte bërë stili më i preferuar i jetës…

Gjura me Gjuranët kishin shkelur edhe Malmirin.

Hynin e dilnin në disa familje.

Ata, që nuk e qasnin brenda, ai, me policët e vet i rrihte, i keqtrajtonte.

Anash më vinin sllavkuranët e dallkuranët, Hasmilicët, Ham-hamët e Hamamit të Hyrës plakë. Ata bashkëpunonin me Jozhën, Bozhën e Gjurën. Ata po bëheshin gati të më goditnin tinëz, si gjithnjë, por ndjenja vegimtare më printe si rreze dritësore e lirisë.

Më mbante besimi, më mbante betimi në fjalët e zjarrta të Naimit, besimi se kjo tokë po e lindte shpëtimtarin, në mos e kishte lindur dhe ai tashmë kishte lëshuar shtat dhe po bëhej gati të fillonte misionin e madh historik të çlirimit.

Sa e sa pritave iu kam ikur,

Sa e sa hendeqe kam anashkaluar…

Dhe, më në fund, doli sheshit flakërima e tri shkronjave shpëtimtare që kahmot i kishim pritur…