Ahmet Qeriqi: “Vukojet e Vuçiqët” e Serbisë dhe mentaliteti i egërsisë

26/11/2023 Kultura

Tema të tjera...

Pa asnjë pretendim racist apo përbuzjeje për popullin serb, sepse në parim nuk ka popull të keq, por ka pasur ka dhe do të ketë popuj që dallojnë për ekskluzivitet, agresivitet dhe imponim, do ta shqyrtojmë emrin Vuk, ( aq sa na lejon dija jonë) në të gjitha format e paraqitjes, për të përfunduar më në fund se ky popull, të paktën në këtë segment është vetë identifikuar, është frymëzuar e “edukuar” në frymën e egërsisë, të agresivitetit, dhunës, pushtimit dhe imponimit kundër të gjithë popujve përreth, por të tillë nuk janë vetëm serbët, ka edhe popuj të tjerë…

Emri Vuk te serbët është shumë i përhapur dhe nga ky fakt, në krahasim me emrat e popujve të tjerë, dallon sepse vazhdon të jetë mjaft i përhapur madje edhe aktualisht. Sa e sa fëmijë apo nxënës shkollash në Serbi mbajnë këtë emër, apo mbiemër, i cili për nga kuptimi është emër që të kujton ashpërsi, egërsi, është emër që ngjall frikë e tmerr, jo vetëm ndër përralla.

Fjalëformimi, për nga kuptimi në një gjuhë të caktuar, ndryshon shumë nga fjalëformimi dhe përdormi i trajtave omonime, në një gjuhe tjetër, sidomos përmes mënyrës së formulimit dhe përdorimit të emrave të ndryshëm, qofshin këta emra njerëzish, kafshësh, kafshësh të egra e të buta dhe emra të shumtë, të cilët i ka në përdorim çdo gjuhë.

Secila gjuhë, në segmentin e fjalëformimit ka disa veçanti dhe specifika. Emrat e çdo gjuhe kanë karakteristikat dalluese, që përcaktojnë botën emocionale, psikologjinë dhe mentalitetin e një populli të caktuar, qoftë edhe vetëm për një periudhë të caktuar historike.

Kësaj radhe do të marrim në shqyrtim disa antroponime e patronime shumë të përhapura ndër serbët, sikur është emri “Vuk” që ka kuptimin Ujk. Ky emër në gjuhën serbe paraqitet si emër njeriu dhe patronim dhe është jashtëzakonisht i përhapur, Si i tillë ai paraqitet si emër, mbiemër, emër vendi, emër kafshe të egër dhe emër kompozitë me kuptime të ndryshme.

Ky emër, gjithsesi se i takon periudhës së hershme të formulimeve të emrave në përudhën e barbarisë, apo të paganizmit, kur njerëzit emërtoheshin me emra kafshësh, shpendësh, si dhe emra të huazuar nga një apo më shumë gjuhë.

Pa pretendime raciste apo përbuzjeje për popullin serb, sepse në parim nuk ka popull të keq, por ka pasur ka dhe do të ketë popuj që dallojnë për ekskluzivitet, agresivitet dhe imponim, ne do ta shqyrtojmë emrin Vuk, ( aq sa na lejon dija jonë) në të gjitha format e paraqitjes, për të përfunduar më në fund se ky popull, të paktën në këtë segment është vetë identifikuar dhe është frymëzuar e “edukuar” në frymën e egërsisë, të agresivitetit, dhunës, pushtimit dhe imponimit kundër të gjithë popujve përreth.

Serbët janë i vetmi popull në Ballkan, që ka luftuar kundër të gjithë fqinjëve, sidomos kundër atyre që i ka konsideruar më të dobët.

Jo rastësisht në gjuhën serbe janë në përdorim dhjetëra e mbase edhe qindra fjalëformime që lidhen me emrin Vuk në kuptimin, “Ujk”, nga fjala bazë indoevropiane “Wolk”) e përhapur te të gjithë popujt, ku më shumë e ku më pak…

Emri Vuk te serbët është shumë i përhapur dhe nga ky fakt, në krahasim me emrat e popujve të tjerë, dallon sepse vazhdon të jetë mjaft i përhapur madje edhe aktualisht. Sa e sa fëmijë apo nxënës shkollash në Serbi mbajnë këtë emër, apo mbiemër, i cili për nga kuptimi është emër që të kujton ashpërsi, egërsi, është emër që ngjall frikë e tmerr, jo vetëm ndër përralla.

Disa omonime dhe patronime serbe që lidhen me emrin e Ujkut

Janë të shumtë emrat e gjuhës serbe që kanë për bazë emrin “Vuk” dhe që paraqiten në shumë mënyra omonime, kurdoherë të lidhura me rrënjën e fjalës, “Vuk” – Ujk.

Vuk,

Vuçiq, emër përkëdhelës, këlysh ujku

Vukotiq,

Vukoje,

Vukojeviq,

Vukmiroviq,

Vukadinoviq,

Vujaklija,

Vukashin,

Vukosava,

Vukobratiq, vëlla i ujkut

Vukosavleviq,

Vukovar, Vuk-var (hungarisht) kështjellë

Vukodllak, me qime ujku

Vuksan,

Vukmanoviq

Vuksanoviq,

Vujkoviq,

Vujadinoviq,

Vujaklija,

Vulekiq e të tjerë

Ashtu sikur te indianët e Amerikës së veriut, të cilët kishin në përdorim emra kafshësh për njerëzit, edhe serbët, si në të kaluarën ashtu edhe sot e kanë për zemër këtë emër, i cili në njëfarë mënyre përcakton edhe një specifikë të mentalitetit të këtij populli, që edhe sot e kësaj dite adhuron çmendurisht veset e ujkut dhe kurdo që i jepet mundësia vepron tinëzisht dhe egërsisht, ashtu sikur ujku, ashtu sikur egërsira.

Përpjekjen për ta zbërthyer njeriun ujk, apo karakteristikat e egërsisë së ujkut te njeriu, më së miri e ka trajtuar në romanin e tij, “Ujku i Stepeve” shkrimtari dhe filozofi i mirënjohur, Herman Hese. Por ujku serb, nuk ka karakteristika nga ato të romanit. Ai është thjesht një emër i përcjellë në traditë, qysh nga kohët e lashta, me kuptim të egërsisë e barbarisë, një emër i cili vazhdon të jetë në përdorim edhe sot në shumë forma e trajta në gjuhën serbe, por edhe te popujt e tjerë por jo me të njëjtën shtrirje.

Ekziston një fjalor i tërë i emrave, të cilët në gjuhën serbe lidhen me rrënjën vuk, në kuptimin “ujk”.

Ky emër i kafshës mishngrënëse, në gjuhën shqipe ka një përdorim mjaft të kufizuar dhe dikur përdorej në Malësinë e Rugovës, apo edhe në disa fshatra të Malësisë së Madhe. Trajtat e emrave Ukë, apo Ujkan kanë një përdorim shumë të kufizuar ndër shqiptarë, të viseve veriore të Shqipërisë dhe nuk hasen në Shqipërisë e mesme as në atë të jugut. Te shqiptarët kanë përdorim të kufizuar emrat e njerëzve me prejardhje nga bota e shtazëve të egra, por janë të pranishme omonimet dhe patronimet me prejardhje nga kafshëve të buta, pastaj nga emrat e shpendëve e emra të tjerë, si: Dash, Dren, Luan, (arabisht, Asllan) Zog, Shqiponjë, Sokol, Shpend, Shkurtë, Blegë, Zanë, Shegë, Pulë, Shotë, Rudë, Rudinë, dele Rudë, etj.

Trajta Ukë-a, është trajtë e shkurtuar nga Ujk, ndërsa trajta Ujkan ka marrë për bazë fjalën Ujk, që nuk është karakteristikë e emrave të njerëzve në gjuhën shqipe dhe nuk është trajtë shumë e përhapur. Për më tepër, në gjuhën shqipe kemi edhe trajtën e njohur eufemistike “Gojëmbyllti” që nënkupton ujkun. Kjo trajtë është sajuar me qëllim për të mos e përmendur emrin e ujkut, nga frika se edhe përmendja e emrit ujk, sjell fatkeqësi brenda shtëpisë.

Në gjuhën shqipe ka përdorim emri Ujk, por nuk përdoret emri i gjinisë femërore Ulkonjë, si emër për femra, si në rastin: Shqipe-Shqiponjë. Nuk përdoret për emërtimin e një femre, sikur përdorët të serbët psh. Vukosava, Vukica, Vuçina, Vuçica etj.

Emri, Vuk ka qenë dhe po mbetet shumë i përhapur ndër serbë, madje edhe në kohën tonë, kur në të gjitha gjuhët e Ballkanit e më gjerë kanë hyrë në përdorim emrat anglezë, italianë dhe mera të tjerë kryesisht të botës biznesit, filmit, këngës, sportit, etj.

Janë të njohura sa e sa personalitete të historisë serbe që mbajnë këtë emër si:

Vuk Brankoviq, i cili kishte tradhtuar luftëtarët e krishterë në Fushë të Kosovës në vitin 1389 dhe ishte bërë vasal i turqve.

Vuk Karaxhiq, babai i gjuhës serbe dhe letrar i njohur i kohës. Ai kishte botuar edhe disa këngë shqipe të përkthyera edhe në serbisht.

Vuk Drashkoviq, politikan dhe shkrimtar serb, i njohur si përhapës i idesë çetnike të Drazha Mihajloviqit, ultranacionalist, me qëndrimin e tij të njohur antishqiptar, tani me një qëndrim në paraqitje më liberat.

Vuk Jeremiq, ish-ministri i Jashtëm serb, Vuk Obradoviq, dhe se sa vukovca, vukadina e vukobratiqa të tjerë kudo në Serbi e më gjerë ku banon kjo popullatë ardhacake nga viset e Siberisë, nga viset e ftohta ku lukunia e ujqve të egër përhap tmerr dhe fatkeqësi.

Omonimi apo patronimi “Ujk” te njerëzit, haset edhe te popujt e tjerë, por në asnjë gjuhë të botës nuk e ka shtrirjen dhe kompleksitetin gjuhësore të paraqitjes, ashtu sikur në gjuhën serbe, madje as në gjuhën ruse, ku trajtat: Volk, Volkov, Volkoviq, janë në përdorim të gjerë, por pa derivatet e shumëllojshme që i hasim në gjuhën serbe.

Ky, ta quajmë fenomen i gjuhës serbe, gjithsesi se zbulon një lidhje të mentalitetit të hershëm pushtues, grabitqar, një mentalitet të egër, i cili po shprehet edhe aktualisht, meqë trojet që kishte pushtuar Serbia prej vitit 1912 në vendet e Ballkanit, tashmë gati se janë pavarësuar, ndërsa Serbia në të ardhmen, pasi të shkëputet, Sanxhaku, Timoku dhe Vojvodina, do të mbetet në Pashallëkun e Beogradit, atje ku edhe ishte krijuar shteti i parë serb, si shtet vasal i turqve në gjysmën e parë të shekullit 19-të. Me siguri se një ditë nënat e baballarët serbë nuk do t’i emërtojnë më, ( nuk do t’ i shëmtojnë) fëmijët e tyre me emra egërsirash mishëngënëse, sepse lëkura e së kaluarës së kohës së egërsisë, qoftë ajo vetëm virtuale apo edhe e ngulitur thellë në kujtesën mitologjike, bëhet pengesë për emancipimin e plotë shoqëror, pavarësisht traditës kombëtare, në një rast të tillë.

(Serbia, “To Servia” e kohës së Perandorisë Romake, deri në shekulli e 7-të ishte vendi ku romakët blinin skllevër, keltë, ilirë, rumunë, dhe ku në atë kohë u vendosen fise të shumta sllave që ishin dyndur prej Dnjeprit, Vollgës e përtej Karpateve. Sllavët të cilët formuan dinastinë e tyre në Rashkë, janë quajtur dhe quhen rashjanë, më vonë ata përvetësuan emërtimin Serb, nga Servia e kohës së Romës).

Ahmet Qeriqi

Shtime

Përditësuar, 27. 11. 2023