Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
Sri Lanka është në rënie të lirë ekonomike. Çmimet e ushqimeve po rriten. Ilaçet, karburantet dhe energjia elektrike janë në mungesë. Rezervat valutore për kombin ishull me 22 milionë banorë janë vetëm 50 milionë dollarë. Nën një re keqmenaxhimi të madh, kryeministrja Mahinda Rajapaksa dha dorëheqjen më 9 maj. Të tronditur nga udhëheqja e korruptuar dhe e paaftë e vendit, Sri Lankasit kërkojnë gjithashtu dorëheqjen e Presidentit Gotabaya Rajapaksa. Kaosi ka përfshirë vendin pasi betejat e ngritura në rrugë dalin jashtë kontrollit.
Kush është fajtori për kaosin dhe shpërthimin ekonomik të Sri Lankës?
Përgjegjësia, para së gjithash, i takon qeverisë së Sri Lankës, e udhëhequr nga presidenti Gotabaya dhe kryeministrja Mahinda Rajapaksa, të cilët kanë sunduar Sri Lankën për dekada me pak kontrolle mbi pushtetin e tyre. Nën sundimin e Rajapaksa-s, Sri Lanka mori borxhe të pamenaxhueshme përmes Iniciativës Kineze Belt and Road (BRI). Kostoja e BRI është thjesht shumë e madhe për një ekonomi të mesme për t’u përballuar. Financimi grabitqar i Kinës është një lojë e rrezikshme kur vendet marrin hua shumë dhe nuk mund të shërbejnë borxhin e tyre ose të plotësojnë nevojat themelore të qytetarëve të tyre.
Jo vetëm që BRI është një kurth borxhi. Është një fushë pjellore për korrupsion. Financimit të Kinës i mungon transparenca, duke i inkurajuar zyrtarët që të kursejnë para nga buxhetet e projekteve dhe të mbulojnë xhepat e tyre. Kur një qeveri pasardhëse auditon projektet, do të zbulohet se Mahinda dhe Gotabaya vodhën një pasuri nga njerëzit e Sri Lankës.
Paratë e Kinës ishin një tren me lëng mishi për Mahinda dhe Gotabaya Rajapaksan dhe miqtë e tyre nga distrikti Hambantota. Porti Hambantota ilustron keqmenaxhimin ekonomik. Në vitin 2017, China Merchant Port Holdings investoi 1 miliard dollarë në rinovimin e Hambantotas dhe iu dha një qira për 99 vjet. Infuzioni i kapitalit dha përfitime afatshkurtra, duke rimbushur rezervat valutore të Sri Lankës.
Qeveria pranoi kushte grabitqare për Hambantotan pasi ajo nuk mundi të shlyente kreditë e mëparshme ndaj Kinës. Interesi për projektet e financuara nga BRI është zakonisht dyfishi i interesit të institucioneve financiare ndërkombëtare, si Banka Aziatike për Zhvillim ose Fondi Monetar Ndërkombëtar. BRI përkeqësoi krizën e bilancit të pagesave të Sri Lankës. Qeveria më në fund kërkoi një shkëmbim borxhi me kapital, duke ua shitur kapitalin e saj kompanive kineze sepse nuk ishte në gjendje të shlyente kreditë për Kinën. BRI është një skemë piramidale, që hedh para të mira pas të këqijave.
Ekziston një listë e gjatë e marrëveshjeve false të financuara nga BRI. Kina investoi 1.4 miliardë dollarë në portin Colombo të Sri Lankës, investimi më i madh i huaj i vetëm në historinë e vendit ishullor. Projekti mburrej me mundësi punësimi dhe të ardhura të mëdha për Sri Lankezët. Megjithatë, përfitimet nuk u materializuan kurrë. Qyteti Portual përfundoi vitin e kaluar. Edhe pse u nënshkruan marrëveshje, ajo mbetet shterpë dhe bosh.
Sri Lanka u zhyt në një rrjetë malinje borxhesh dhe varësish. BRI i josh kombet në projekte të kota dhe joefektive, të cilat janë ekstravagante në raport me mjetet e tyre. Përfitimet janë të njëanshme. Kontratat kërkojnë blerjen e materialeve kineze dhe punësimin e fuqisë punëtore kineze.
BRI financoi projekte të tjera infrastrukturore si rrugët, hekurudhat dhe ndërtesat. Kulla Lotus prej 104 milionë dollarësh rezultoi të ishte një mashtrues. Ajo ende nuk ka filluar të funksionojë. Aeroporti Mattala me vlerë 209 milionë dollarë njihet si “Aeroporti më i zbrazët në botë”. Kinezët buzëqeshin në ceremoninë e nënshkrimit. Ata e dinë se BRI lejon Kinën të marrë kontrollin e tokës dhe burimeve të tjera natyrore, duke pasuruar partnerin kinez me pretekstin e zhvillimit. Kina gjithashtu përmbyti ekonominë e Sri Lankës me mallra të lira kineze që shkatërruan prodhimin vendas.
BRI ka një “modus operandi” të ngjashëm diku tjetër në Azi, Afrikë dhe Amerikën Latine. Kurthi i borxhit i Kinës varfëron njerëzit më të varfër dhe kontribuon në paqëndrueshmërinë sociale.
Ngritja paqësore e Kinës është një mit.
Kina është e interesuar vetëm për përfitimin e saj të menjëhershëm. Në fillim të krizës aktuale, Colombo i kërkoi Kinës financime të reja për të përmbushur nevojat themelore njerëzore të popullit të saj. Kina ofroi 20 milionë dollarë për ndihmë humanitare. Ai përcaktoi se fonde shtesë mund të përdoren vetëm për të shlyer kreditë kineze. India ndihmoi në plotësimin e shkeljes, por mbështetja e saj nuk ishte pothuajse e mjaftueshme.
Mahinda dhe Gotabaya do të përballen me drejtësinë, jo vetëm për praktikat korruptive. Një hetim duhet të marrë në konsideratë gjithashtu krimet e luftës për masakrën dhe zhdukjen e tamilëve etnikë gjatë ditëve të fundit të luftës civile të Sri Lankës në 2009. Vendet perëndimore shpesh e kushtëzojnë financimin e tyre me kriteret e të drejtave të njeriut. Kina mbyll një sy, duke përbuzur shqyrtimin e shkeljeve të të drejtave të njeriut si gjenocidi i ujgurëve në Xinjiang.
Sri Lanka duhet të jetë një mësim për vendet e tjera me të ardhura mesatare, si Pakistani dhe Xhibuti, të cilat janë gjithashtu viktima të BRI. Udhëheqësit e korruptuar mund të mësojnë nga përvoja e Rajapaksës. Praktikat grabitqare të Kinës minojnë qeverisjen e mirë dhe kontribuojnë në mjerimin njerëzor.
(Z. Phillips është Drejtor i Programit për Ndërtimin e Paqes dhe të Drejtave të Njeriut në Universitetin e Kolumbisë).
