Më 24 qershor në orën 17.00 mbahet Akademi në 85-vjetorin e lindjes së profesor dr. Rexhep Qoses

Dr. Rexhep Qosja: Procesi i bashkimit të Kosovës me Shqipërinë është i pashmangshëm

14/02/2017 Intervista

Tema të tjera...

Intervista e Profesor Rexhep Qosja dhënë gazetares Rudina Xhunga për “Dritare” në Vizion Plus

Profesor Qosja, çfarë do të thotë shkëmbim territoresh për Shqipërinë, Kosovën, Mitrovicën, Preshevën?

Qosja: Unë mund të them se për herë të parë kam shkruar para 30 vjetësh për këtë çështje, pra shkëmbim territoresh. Por edhe më vonë, në vitin 2013 kam shkruar në një intervistë në “Gazetën Shqiptare” dhe tani herën e fundit, por nëse përpara kanë munguar reagimet, tani kishte numër shumë të madh reagimesh, të papritura për mua dhe me përmbajtje të ndryshme, me disa koncepte, politika, ideologji që treguan edhe çfarë nuk do të dëshironim të dëgjonim dhe kuptonim. Domethënë, u shfaqën edhe mendime për të cilat duhet të mendojmë dhe me të cilat do të duhej të merremi. Pra, kishte reagime pro dhe kundër idesë së shkëmbimit të territoreve, por pjesa më e madhe ishin reagime që e kundërshtonin.

Para se të shkojmë tek reagimi profesor, a mund të ndalemi tek ky moment. Fakti që ju propozoni këtë shkëmbim territoresh, çfarë do të thotë, ju flisni për diçka që do të ndodhë nesër, ju flisni për diçka që do të ndodhë rrugës apo ju po flisni për diçka që është duke ndodhur, por nuk po e kuptojmë?

Qosja: Unë fola për diçka që mendoj se do të jetë zgjidhja më e mirë për shqiptarët dhe zgjidhja më e mirë për rajonin. Mendoj, dhe jo vetëm unë, por edhe zyrtarë politikë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, por mund të jenë edhe në Evropë, por edhe këtu mes ne shqiptarëve, që rikompozimi gjeopolitik i Ballkanit, realisht nuk ka marrë fund. Mendoj se në të ardhmen, nuk mund ta di sa shpejt e sa vonë, do të ndodhë një rikompozim gjeopolitik i Ballkanit dhe për dallim prej një numri të këtyre që reaguan, mendoj se ky rikompozim gjeopolitik i Ballkanit do të ndodhë dhe në dobi të shqiptarëve.

Profesor, kjo është frika, ne mund të biem dakord të japim, por ata do na e marrin e nuk do na japin gjë. Pra kjo është frika, serbët mund të pranojnë të marrin Mitrovicën e Veriut, siç duan, por nuk do të na e japin kurrë Preshevën. Nuk do ketë shkëmbim, do ketë vetëm marrje.

Qosja: Jo, pasi ajo do të bëhej me marrëveshje në prani të faktorëve ndërkombëtarë. Pra, vetëm ashtu do të mund të bëhej shkëmbimi i territoreve dhe në një rast të tillë serbët nuk do të mund të merrnin pa dhënë, shkëmbimi nënkupton të japësh e të marrësh dhe ajo që do të jepnin është më e madhe, më e rëndësishme për shqiptarët dhe është e rëndësishme nga pikëpamja historike dhe politike sepse sjell, sipas mendimit tim, një paqe, një mirëkuptim, një pajtim që pashmangshëm duhet të ndodhë një ditë mes shqiptarëve dhe serbëve. Dua t’ju them se tek këto reagime pati njerëz që e përmendnin në vazhdimësi Dobrica Qosiçin. Ai është një figurë e madhe letrare serbe, është një shkrimtar i madh i cili është marrë edhe me politikë, një kohë ka qenë edhe kryetar i Jugosllavisë, pas shpërbërjes së Jugosllavisë. Ai njeri ka folur shumë për çështjen shqiptare dhe serbe dhe për lidhjen e këtyre dy çështjeve. Njerëzit nuk e dinë, shkruajnë e flasin për të pa ditur asgjë prej Qosiçit, as nuk kanë lexuar punimin tim prej afro 30 faqesh për pikëpamjet e Qosiçit, por ai njeri ka thënë dikur se çështja shqiptare dhe maqedonase janë çështjet më të rënda të Ballkanit. Mandej, pas shpërbërjes së Jugosllavisë, ka thënë se Serbia duhet të turpërohet pasi ka pushtuar Shqipërinë në Luftën e Parë Botërore për qëllimet e saja për të dalë në det dhe ne e dimë që serbët kanë mbërritur deri në Durrës dhe prej andej kanë vazhduar me anije drejt Evropës, por edhe janë ndalur aty. E dyta, ai ka thënë në vitin 2004 se është i ligjshëm dhe është i pashmangshëm bashkimi i popullit shqiptar, pavarësisht se neve nuk na pëlqen kjo dhe ne nuk e duam këtë, por kjo është e ligjshme dhe e pashmangshme. E shikoni pra, ai ka thënë fjalë shumë të rënda për ne, për çështjen tonë, realisht, por i ka thënë edhe këto mendime që nuk i kanë thënë politikanë dhe intelektualë të tjerë serbë. Këta që nuk e dinë e përmendin pambarimisht Qosiç, madje duke e identifikuar mbiemrin tim me të tijin, Këto reagime kanë nxjerrë në dritë disa mendime që mund të jetë se po zhvillohen, po formohen e po krijojnë hapësirë në jetën tonë, mendime të cilat i quaj, me togfjalëshin, separatizëm kombëtar, të pushtuar nga ndjenja shoviniste brendakombëtare. Aty pati reagime tek të cilat mua më mohohej e drejta për të folur për këto çështje pasi nuk paskam lindur në Kosovë, pati edhe njerëz të tillë dhe një gazetë që quhet Bota Sot, që e ka pronarin në Zvicër, po ta lexoni atë gazetë, do të shihni se deri ku shkon kjo ideologjia separatiste brendakombëtare e ngarkuar me shovinizëm brendakombëtar. E shikoni pra deri ku shkojnë. Pse, nga vjen kjo tani? Sepse kemi njerëz, ndoshta edhe zyrtarë, që mund të kenë pas shpinës edhe ndonjë institucion, siç është Akademia jonë e Shkencave dhe e Arteve, të cilët, një ideologji të tillë separatiste kombëtare, e arsyetojnë me shtetin e Kosovës dhe me krijimin e kombit kosovar dhe kombi kosovar do ketë gjuhën e vet, kombin e vet që do të dallohet, objektivisht do jetë një komb tjetër që do dallohet nga kombi shqiptar. Por a mund të jenë këto mendime të pranueshme? Jo.

Kur udhëton, siç më ndodhi mua, siç i ndodh të gjithëve që udhëtojnë në autostradë në drejtim të Prishtinës, kur kalon Kukësin, ti thjesht e shikon që nuk mund të ketë një shtet shqiptar pa Kosovën.

Qosja: Njerëzit që mendojnë dhe shprehen siç e thashë më lart, mund të jetë edhe se i duhet t’i servilizojnë dikujt, ndonjë zyrtari, ndonjë institucioni, por ky nuk është ndonjë interes. Unë e kuptoj shqetësimin që mund të kenë qytetarët e Mitrovicës për këtë këmbim të territorit dhe shqetësimi i tyre është i natyrshëm sepse asnjë familje, asnjë njeri, asnjë grup njerëzish nuk i dëshiron këto lëvizje, por ne duhet të mendojmë se cili është interesi i përgjithshëm. Pavarësisht mendimeve të tilla, procesi i bashkimit të Kosovës me Shqipërinë është i pashmangshëm. Nuk e them vetëm unë dhe nuk po e them për herë të parë. E ka thënë Adem Demaçi para 60-vjetësh, e kanë thënë edhe të huaj, e thonë edhe intelektualë dhe zyrtarë amerikanë dhe evropianë. Ndoshta e dëgjuat dhe e lexuat çfarë tha kryetari i Komitetit për Politikat e Jashtme të Kongresit Amerikan. Ai tha se serbët dhe shqiptarët duhet të këmbejnë territorin dhe ai, mendoj, tha për Mitrovicën Veriore dhe Luginën e Preshevës. Ai foli edhe më tutje, foli edhe për Maqedoninë dhe natyrisht ata flasin edhe për bashkimin e pashmangshëm të Kosovës me Shqipërinë dhe ky bashkim nuk është vetëm në interesin e shqiptarëve. Merreni me mend këtë bashkim, objektivisht në mënyrë të natyrshme, gjeografikisht, sa e çon përpara, sa e ngre jetën e shqiptarëve, sa e ngre standardin e shqiptarëve, por unë them se zgjidhja e kësaj çështjeje, pra bashkimi i Kosovës me Shqipërinë, është një zgjidhje më e lehtë edhe për vetë rajonin, edhe për vet Bashkimin Evropian nëse ai mbetet e ruhet dhe nëse ne bëhemi pjesë e saj, pra është më e lehtë për administratën e Bashkimit Evropian, është më e lehtë për rajonin, të kenë punë administrative, politike, ekonomike, tregtare, kulturore me një shtet sesa me dy shtete shqiptare. Tani çfarë duan këta njerëz që e kundërshtojnë idenë që është në të mirë të shqiptarëve?

Margaret Jursenar, një shkrimtare e madhe, shkruan: “mençuria është gjëja më e vështirë”. Pra, të mendosh mençur është më e vështira. Këtë dëshirojmë, që njerëzit që paraqesin ide që bazohen në separatizmin e tyre brendakombëtare të ngarkuar me një urrejtje shoviniste brendakombëtare, të fillojnë të mendojnë mençur për këtë çështje.

Është një shprehje tek “Princi i vogël” i Saint-Exupéry ku thotë se “nëse do që dikë ta ftosh të punojë me ty për të ndërtuar një anije, mos u trego sa shumë dru do i duhet e sa shumë lodhje do harxhojë për ta ndërtuar atë, por tregoji hapësirat, detet që do shkelë”. Mesa duket për këtë kanë nevojë edhe shqiptarët, që dikush t’u tregojë çfarë mund të sjellë bashkimi kombëtar sepse duke dëgjuar ndarje, Mitrovica, Presheva, të huajt, BE-ja, kjo i ka lodhur dhe nuk ndihmon të shohin horizontet që krijon bashkimi ynë.

Qosja: Bashkimin e Kosovës me Shqipërinë, bashkimin shqiptar, nuk mund ta arsyetojmë më me idenë e traditës sonë, me idenë e romantizmit, por duhet ta arsyetojmë konkretisht, me të dhëna konkrete, ja pikërisht, këtë që po pyesni ju, çfarë i sjell bashkimi kombëtar popullit shqiptar?! I sjell shumë të mira, për jetën e tij të mirë, për ngritjen e standardeve në jetën e tij. Kosova ka disa të veçanta të saja natyrore, gjeografike, Shqipëria ka disa përparësi natyrore, gjeografike dhe kur bashkohen të veçantat natyrore të Kosovës dhe Shqipërisë, atëherë krijohen mundësitë, pasurohen mundësitë për jetë të gjatë më të mirë të gjithë shqiptarëve. Kur bashkohen fuqitë krijuese të shqiptarëve në përgjithësi, në Shqipëri e Kosovë, ato fuqi krijuese sjellin shumë më tepër fryte dhe fryte shumë më të rëndësishme për jetën e të gjithë shqiptarëve. Për këtë arsye, bashkimi i Kosovës me Shqipërinë, bashkimi i Shqipërisë me Kosovën, bashkimi shqiptar është një premtim natyror, historik, ekzistencial me një rëndësi të jashtëzakonshme për jetën e popullit shqiptar sot dhe në të ardhmen historike.

Si ju duket se po ecën dialogu me Serbinë?

Qosja: Nuk di. Di që ai dialog nuk është i përgatitur, e di që kur bën dialog për çështje të mëdha siç janë çështjet për popullin, çështjet për shtetet, do shumë konsultime me njerëz të ndryshëm, të profesioneve të ndryshme. Ne nuk jemi pa njerëz, kemi njerëz që kanë kryer fakultete të ndryshme, kanë magjistruar, kanë doktoruar. Por edhe Shqipëria ka njerëz më shumë se ne, me shumë përgatitje për këtë çështje dhe me nivel dhe përvojë njëqind e ca vjeçare shtetërore. Është dashur të shfrytëzohet përvoja, dija e këtyre njerëzve. Bisedimet me Serbinë kanë filluar pa biseduar pothuajse me askënd dhe jo rastësisht ndodh të nënshkruajnë dy marrëveshje, një në Vjenë dhe tjetrën të arritur në Bruksel: marrëveshjen e bashkësisë së komunave serbe dhe marrëveshja për demarkacionin me Malin e Zi. Ato marrëveshje janë nënshkruar, kanë përfunduar. Është parë se janë të dështuara të dyja, që kalojnë një vit e më shumë, se hiqen zvarrë ato marrëveshje dhe tani këta të politikës rreth tyre dhe me to. Pse ndodhi kjo? Sepse nuk u konsultuan me askënd, siç konsultohen zakonisht ata që merren me këto punë. Tani po dëgjojmë disa prej atyre që merren me këto punë, konferenca të ndryshme, televizione, por më parë nuk janë marrë me këto dhe mendimet e tyre, ka ndodhur si ka ndodhur. Ato ishin dhe vazhdojnë të jenë bisedime, nuk dua të fyej askënd, por po ta shohim mirë, ato janë pak a shumë bisedime diletante të cilat nuk kanë sjellë atë që është dashur të sjellin. E patë çfarë ndodhi tani në Mitrovicë? Me 4 janar kemi ndalimin e Ramush Haradinajt në Francë, kemi ndërtimin e murit afër Ibrit prej dhjetorit, Mitrovica e jugut ka administratën komunale, por tek sytë e asaj administrate u ndërtua muri dhe nuk u dëgjua nga ajo administratë se po ndërtohet një mur, vetëm vonë pasi u përfundua ai mur, u dëgjua. Më pas u nis treni i stolisur me shenjtorë dhe djallëzoret drejt Mitrovicës, por që u ndal në Rashkë, që nuk e di sa kilometra larg kufirit është, ndoshta 10, 15, 20 kilometra, por ai tren u ndalua. Policia jonë shkoi në Mitrovicë. Si ndodhi e gjithë kjo, të ndërtohet ai mur në sytë e administratës së Mitrovicës Veriore pa reaguar ajo administratë hiç dhe tani po dëgjojmë lëvdata për kryetarin e komunës së Mitrovicës Jugore se ndikoi që të shembet ai mur?! Si ndodhi që ai tren të ndalohet atje, aq larg kurse policia jonë të shkojë deri aty, këtë nuk po e kuptoj. Tani po lexoj çfarë shkruajnë dhe çfarë flasin agjencitë e huaja të lajmeve evropiane e amerikane, interneti të bën të mundur të dëgjosh edhe çfarë flitet dhe shkruhet në Beograd, Tiranë dhe këtu në Prishtinë. Nuk e di si ndodhi të ndalet ai tren atje dhe policia të shkojë atje. Kush e urdhëroi, si e urdhëroi, a pati ndonjë farë marrëveshjeje aty? Ka nga ata që thonë se janë marrë vesh, administrata e Prishtinës me administratën e Beogradit për të bërë një teatër. Unë nuk besoj tek kjo mundësi, besoj tek reagimi i zyrtarëve tanë,besoj tek reagimi i zyrtarëve evropian dhe natyrisht para së gjithash dhe mbi të gjitha të aty të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Megjithatë diçka ka mbetur e paqartë, e pashpjeguar në këtë punë deri në fund. Ato bisedime me Serbinë nuk janë në rregull e duhet të diskutohet për ato bisedime, ato bisedime duhet të përgatiten me një varg kushtesh të cilat nuk bën të mos bëhen kusht për bisedime.

Para pak ditësh në një intervistë të përbashkët mes Presidentit Thaçi dhe Kryeministri Rama u fol për lufte dhe paqe. A shikoni ju profesor luftë gjëkundi?

Qosja: Jo. Për problemet për të cilat fola dhe sot nuk shoh luftë. Dikush e dramatizon këtë punë për të mbuluar çështje të tjera, por nuk më duket se ka mundësi për luftë. Shtetet e Bashkuara të Amerikës nuk janë më kot në Bondstill, ata nuk kanë ndikuar vendosmërisht përkrahjen e ushtrisë sonë çlirimtare për çlirimin e Kosovës, nuk kanë ndikuar vendosmërisht që të bëhet Kosova e lirë dhe e pavarur dhe nuk do të lejojnë që të bëhet luftë tani, në asnjë mënyrë, madje as Bashkimi Evropian sepse nuk është në interesin e tyre, por flasin të tjerë për këtë luftë për të mbuluar disa të këqija të tjera dhe për të krijuar disa tensione që dikujt i konvenojnë.

Pra më shumë se tek Kryeministri Rama apo Presidenti kosovar Thaçi, ju besoni te presidenti Trump

Qosja: Unë besoj tek Shtetet e Bashkuara të Amerikës. E kam thënë dhe e përsëris, Shtetet e Bashkuara të Amerikës është një shtet i madh me sipërfaqe, me numër të popullsisë, me zhvillim ekonomik, me fuqi ushtarake dhe me fuqi politike në botë dhe e quaj të ligjshëm, të natyrshëm, të domosdoshëm interesimin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës për situatën globale, planetare në përgjithësi. Shtet i përbërë prej të gjitha racave, kombeve, feve ka një të drejtë morale, politike, etnike të interesohet dhe pa të do të ndodhte kaos në planet, pa Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ato janë fuqia që krijojnë një ekuilibër në këtë planet. Unë kam besim tek Shtetet e Bashkuara të Amerikës që në Kosovë nuk mund të ndodhin tragjedi siç ka ndodhur.

Zgjedhjet nuk fitoi Hilari Klinton, një emër i rëndësishëm për shqiptarët, por Donald Trump. Për ju, Amerika do i trajtojë shqiptarët ndryshe, tani?

Qosja: Tani Donald Trump i fitoi zgjedhjet, është kryetar i Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Ai ka paraqitur disa mendime që një numri njerëzish nuk i kanë pëlqyer, ka disa pikëpamje, disa koncepte që sjellin shumë ndryshime në politikën amerikane dhe ato ndryshime kanë shkaktuar disa shqetësime edhe në Bashkimin Evropian, edhe në Kinë, Meksikë dhe vende të tjera, megjithatë ne duhet të presim e të shohim se si do të realizohet ajo politikë e kryetarit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Donald Trump dhe ekipit të tij, por unë besoj dhe u tha, e tha Ministri i Mbrojtjes, Pentagonit se politika ndaj shqiptarëve, Kosovës, Shqipërisë, shqiptarëve nuk ndryshon, do të mbetet e njëjta politikë e përkrahjes së Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Tani nuk jemi ne ata që iu jemi pjekur nën dardhë dhe do bëjnë çdo gjë për ne vetëm pse ne jemi ne, se ne jemi më të mirët në botë, jo, janë edhe disa interesa të tyre gjeostrategjike. Për fatin tonë, interesat tona kombëtare dhe interesat e Shteteve të Bashkuara të Amerikës janë përputhur dhe Amerika e sheh se shqiptarët janë aleati i tyre i sinqertë, i natyrshëm, i kuptueshëm, i domosdoshëm.

Besoj ju e keni ndjekur në media që flasin shumë pas zgjedhjes së Presidentit Trump për mënyrën sesi është shprehur Kryeministri Rama për të?

Qosja: Është e drejtë e çdo qytetari, intelektuali, politikani, çdo njeriu në pozitë politike, partiake, shtetërore të shfaqë mendime për politika dhe politikanë të ndryshëm. Mund të jetë se këto mendime duhet të jenë më të përmbajtura kur janë zgjedhjet, për ata që marrin pjesë në zgjedhje. Ndoshta gjatë fushatave nuk do të duhet të jepen mendime pasi paraqet animet e tua për një kandidat ose tjetrin, për mendimin tim do të duhet të jesh më i përmbajtur. Mund të jetë se Kryeministri i Shqipërisë do të kishte vepruar më mirë po të kishte qenë më i përmbajtur, mos të kishte deklaruar për këtë apo atë kandidat gjatë fushatës, por kjo nuk do të thotë se nuk është e pranueshme, e lejueshme që pas fushatës të shprehësh mendimin përkrahës apo mendimin keqardhës pse kandidati tjetër nuk ka fituar apo jo?! Unë nuk mendoj se kjo deklaratë e atëhershme e Kryeministrit të Shqipërisë mund të ketë pasoja, për Shqipërinë jo që jo, por as për vet Kryeministrin e Shqipërisë, nuk mendoj se do të ketë pasoja, mendoj unë. Nuk dëshiroj të ketë pasoja, por as nuk mendoj se do të ketë pasoja.

Sepse juve ju pëlqen Edi Rama dhe asgjë nuk ka ndryshuar për mënyrën sesi ju e shikoni Kryeministrin e Shqipërisë.

Qosja: Mendoj se Edi Rama, madje e kam shkruar, kur ishte në Beograd dhe ku u shpreh, u paraqit, u organizua një fushatë e vogël kundër tij dhe unë shpreha disa mendime për te. Ai është një politikan, shtetar dhe intelektual njëkohësisht, ai, për mua, është i rëndësishëm në radhë të parë sepse ka filluar ta reformojë Shqipërinë, ta bëjë një shtet bashkëkohor dhe ta evropianizojë. Shqipëria ishte si ishte, mes një autarkie dhe një anarkie, e tillë ishte Shqipëria. Edi Rama dëshiron ta reformojë Shqipërinë, ta modernizojë dhe kjo nuk është pak, por është shumë e rëndësishme për Shqipërinë dhe Kosovën. Reforma që bëhet në drejtësi është me rëndësi ekzistenciale, jo vetëm politike, jo vetëm për statusin ndërkombëtar të Shqipërisë, por me rëndësi ekzistenciale për vetë popullin shqiptar, është një reformë që premton mënjanimin, ndaljen, pengimin, frenimin e shumë të këqijave në jetën e popullit shqiptar në Shqipëri, e mendoj se prej kësaj reforme do mësojmë edhe ne në Kosovë.

Megjithatë, me gjithë këtë përkrahje që unë i kam dhënë dhe i jap Edi Ramës në përpjekjet e tij për reformimin e përgjithshëm të Shqipërisë, jo vetëm të drejtësisë, por të të gjitha fushave të tjera, nuk do doja t’i shihja disa veprime dhe mendime të Edi Ramës. Fjala vjen, do të doja ta shihja më pak në televizion. Televizioni për një farë kohë i afirmon njerëzit, por televizioni edhe mund t’i dëmtojë, mund t’i shkatërrojë njerëzit në qoftë se e teprojnë. Pra do masë dhe masa është formuluar në Greqinë antike prej Platonit e Aristotelit, masa është përbërës i veprës shkencore, i veprës artistike, i etikës, i sjelljes së njerëzve, i organizimit të tyre politik, shtetëror.

Masa është shumë e rëndësishme, kërkon një masë dhe do doja që Edi Rama ta ketë këtë masë në paraqitjet e tij publike dhe të mos paraqitet në vendet e të gjithë ministrave të tij, por të paraqiten vetë ministrat për një varg çështjesh dhe jo Kryeministri i Shqipërisë, jo kryetari i Shqipërisë, por ministrat pasi janë fushat e tyre dhe dëgjohen me po aq interesim apo kur paraqiten rrallë dëgjohen edhe me më shumë interesim sesa këta kryesorët.

E dyta, do të doja që disa çështje që po i trajton, për shembull, çështjen e këmbimit të territoreve, do doja që për disa çështje, që i quajmë shkencore, për të cilat ai flet, të përgatitet. Në botën demokratike figurat shtetërore, politike të larta nuk merren me historinë ndërsa këtu të gjithë po merren me historinë e letërsisë. Ata nuk janë ekspertë, nuk e njohin historinë e letërsisë, por prapë merren me të, i vlerësojnë shkrimtarët, i japin nota vlerësuese, i shpallin të mëdhenj e kolosë, por ata nuk janë për atë fushë, nuk janë të përgatitur. Kjo gjë ndodhte në komunizëm, Stalini i bënte autoritete të përjetshme krijuesit e ndryshëm, por në demokraci nuk e di a mund të dëgjohet ndonjë shtetar evropian apo amerikan të bëjë vlerësime të tilla për krijuesit, shkrimtarët, kompozitorët, aktorët, regjisorët, piktorët, skulptorët, pra do doja që Edi Rama të mos futej aq lehtë në vlerësime të tilla shkencore sepse nuk është i fushës, nuk është i përgatitur dhe dëgjuesit mund të mendojnë se arsyet nuk janë shkencore, por të tjera, politike.

E treta, nuk do të doja që Kryeministri i Shqipërisë të futej në çështje fetare, jo. Shqipëria dhe Kosova janë shtete laike, feja është e ndarë prej shtetit, ne nuk kemi të drejtë dhe nuk duhet t’i lejojmë vetes tani të flasim në një mënyrë që lejon të mendohet se po favorizohet kjo apo ajo fe, politikanët nuk duhet të merren me çështje fetare. Është ligji, është Kushtetuta, çështjet janë edhe për fenë të cilat janë të rregulluara me ligj dhe do të zbatohen ligjet e Kushtetuta port çështjet fetare, por jo njerëzit politikë të flasin për çështje fetare që mund të trajtohen si anime. Fjala vjen, Kryeministri i Shqipërisë foli për ish Kryetarin e Lidhjes Demokratike të Kosovës për të cilin tha se ka ndërruar fenë. Kjo nuk mund të dëshmohet dhe mendoj se nuk bëri mirë që e tha sepse tingëlloi si propagandë. Derisa familja e tij nuk e ka deklaruar këtë e kurrkush nuk e di përpos familjes së tij, fëmijët e bashkëshortja nuk e kanë deklaruar nëse e kanë ndërruar apo jo fenë dhe ne të tjerët nuk kemi asnjë të drejtë të japim mendime për atë çështje. Prandaj mendoj se Kryeministri i Shqipërisë nuk është dashur dhe nuk duhet të futet aq lehtë në çështje fetare.

Tjetër, Papa Françesku është një figurë e madhe fetare, morale, etike dhe figurë e madhe po shihet edhe në politikë. Sot mund të jetë figura më e madhe në botë me ndikim etik. Ai është një figurë për të cilin nuk e di a ka kush që nuk ka simpati dhe përkushtim të përgjithshëm ndaj tij. Unë kam shumë përkushtim ndaj asaj figure fetare, etike dhe politike, për fjalët e tij, për ndikimin e tij në botë, por nuk e quaj të arsyeshme ngritjen e shtatores së Papës në një shtet laik. Këto gjëra nuk ndodhin as në Evropë apo shumë rrallë mund të ketë ndodhur. Unë nuk e quaj të arsyeshme këtë dhe nuk e quaj të arsyeshme sepse, e para, Shqipëria është shtet laik dhe nuk duhet t’i japim kuptime fetare dhe e dyta, jemi popull me tri fe dhe duhet të kemi kujdes për harmoninë shumëshekullore të vazhdueshme dhe që dëshirojmë e shpresojmë të vazhdojë kështu.