Miftar KURTI: LUFTA E DREJTË DHE E PASTËR E UÇK-SË I

06/01/2020 Fejton

Tema të tjera...

Këmbimi i robërve të luftës

Ushtria Çlirimtare e Kosovës tashmë i takon historisë. Si e tillë përbën një temë të veçantë për trajtim nga historianë e studiues të ndryshëm. Është një temë shumë komplekse, e cila mund të trajtohet nga disa aspekte. Një nga aspektet është edhe ai që ka të bëjë me pastërtinë e luftës së saj.

Për pastërtinë e Luftës së UÇK-së ka mjaft shembuj, ka shumë fakte, ka shumë dëshmi, që nuk mund të mohohen në asnjë rast. Një dëshmi dhe shembull që e dëshmon më së miri pastërtinë e kësaj lufte është zënia rob e shtatë ushtarëve dhe një oficeri të Ushtrisë Jugosllave (UJ) nga njësite të UÇK-së dhe trajtimi i tyre sipas të gjitha konventave ndërkombëtare dhe traditës kombëtare shqiptare. Se trajtimi ishte i tillë e kanë thënë zyrtarë të lartë ndërkombëtarë, madje e kanë pohuar edhe vetë robërit e luftës. Ja faktet, ja argumentet.

Më 3 janar 1999, në Smrekonicë (Komuna e Vushtrrisë), nga forcat serbe-jugosllave, u vra në prit ndihmëskomandanti për Logjistikë në Zonën Operative të Shalës, Xhevat Jusufi dhe u plagos rëndë zëvendëskomandanti i Brigadës 141 “Mehë Uka”, Zymer Halimi (Komandant Besi).1 Kjo ishte një nga goditjet më të rënda që iu dha jo vetëm Brigadës 141 dhe Zonës Operative të Shalës, por gjithë UÇK-së. Megjithatë, njësitet e saj nuk qëndruan duarkryq. Kështu, vetëm pesë ditë pas vrasjes së Xhevatit dhe plagosjes së Komandant Besit, Njësitet e Brigadës 141 kundër armikut organizuan një aksion shumë efikas. Ato me këtë rast zunë rob një skuadër (shtatë ushtarë dhe një oficer) të Ushtrisë Jugosllave. Kjo ndodhi më 8 janar të vitit 1999, rreth orës 11:30, në hyrje të fshatit Bare, pak kilometra mbi Minierën “Trepça” në Stanterg (Komuna e Mitrovicës), në rajonin e Shalës së Bajgorës. Ky aksion i njësiteve të UÇK-së pati bërë jehonë të madhe kombëtare e ndërkombëtare. Jehonë të madhe edhe për mënyrën se si u zunë ushtarët jugosllavë, edhe për mënyrën se si u trajtuan ata, edhe për përmasën që mori kjo ngjarje, edhe për faktorët që u inkuadruan në këmbimin e robërve të luftës, edhe për mënyrën e funksionimit dhe disiplinën e lartë që demonstroi UÇK, edhe për pastërtinë, seriozitetin dhe imazhin e saj në rrafshin kombëtar dhe ndërkombëtar, ushtarak, politik, diplomatik e mediatik.

Në analet e Epopesë së UÇK-së, deshi dikush a nuk deshi, Brigada 141 “Mehë Uka” e Zonës Operative të Shalës do të përmendet me respekt për organizimin ushtarak, për betejat dhe luftën që zhvilloi, për bashkëpunimin dhe bashkëveprimin me zonat e tjera simotra, për bashkëpunimin me popullatën në zonën e saj përgjegjëse dhe për një varg ngjarjesh të tjera, që ishin dhe mbetën përgjithmonë shembull i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Mirëpo, ngjarja më emblematike e asaj periudhe shumë të lavdishme ishte zënia rob e tetë ushtarëve serbë. Disa nga aktorët e kësaj ngjarjeje janë gjallë, disa kanë marrë rrugën e përjetësisë. Janë gjallë ushtarët e postërojës te barrikada krye Lugut të Zenelit, midis fshatrave Bare e Vidishiq, vëllezërit Miftar Kurti dhe Hajzer Kurti (si dhe Arsim Muzaqi, Eset Ibishi, Rrustem Rrustemi, Florim Islami, të cilët prehen në përjetësi-M.K) të Njësisë Speciale; pjesëtarët e Policisë Ushtarake të Brigadës 141 “Mehë Uka” të Zonës Operative të Shalës (ZOSH) Sylejman Shala, Ejup Fejzullahu, Ahmat Hasani, Fatmir Abiti e Haki Behrami; eprorët e Shtabit të Brigadës, të cilët kontaktuan fillimisht me ta: Hajzer Istrefi, Feriz Fetahu dhe Asllan Istrefi; kreu i Policisë Ushtarake të brigadës që zhvilloi hetimet: Ibrahim Ferati, Raif Preteni e Fahri Zeneli dhe pjesëtarët e Njësisë intervenuese të prirë nga Rexhep Suma, që siguruan objektin ku ushtarët serbë ishin në arrest.2

Si erdhi deri te kjo ngjarje?

Edhe pesë ditë pas vrasjes së eprorit të lartë Xhevat Jusufi dhe plagosjes se Komandant Besit, nga terreni vinin informata se po bëhej grumbullimi i madh i forcave të armikut në Trepçë dhe rrethinë, vetëm pak kilometra larg pozicioneve të UÇK-së. Kjo ishte një shenjë se forcat pushtuese të armikut po përgatiteshin për ta sulmuar Shalën e Bajgorës. Para një gjendje të tillë duhej vepruar. Duhej vepruar dhe ndërmarrë ndonjë aksion sulmues për ta parandaluar një ofensivë të re. Ishte momenti i duhur. Më nuk kishte kohë për të pritur. Duke qenë se edhe ushtarët e Batalionit III të Brigadës 141 “Mehë Uka” në Melenicë e kishin vërejtur grumbullimin e forcave të armikut edhe përgatitjet që po bënin për lëvizjen e njësiteve të tyre, atëherë ishte njoftuar Komanda e Brigadës, e cila kishte ndërmarrë masat e nevojshme për gatishmëri luftarake të shkallës së lartë. Sinjalin për nisjen e një njësiti të forcave ushtarake “jugosllave” (të një automjeti të tipit “kompanjollë” përplot ushtarë) në drejtim të pozicioneve të UÇK-së e kishin dhënë vëzhguesit e Njësisë Speciale, që e mbanin nën vëzhgim vazhdimisht magjistralen Mitrovicë – Kaçanoll. Në momentin kur njësiti ushtarak arrin te Xhamia e Mazhiqit dhe u afrohet pozicioneve të UÇK-së, vëzhguesit japin sinjalin për veprim. Komanda e Brigadës dhe komandanti i saj, Hysni Ahmeti, jep urdhër që të veprohej në momentin dhe në mënyrën e duhur. Policia Ushtarake, e cila po patrullonte në magjistrale, së bashku me Njësinë Speciale, në hyrje të fshatit Bare, rrethojnë skuadrën dhe çarmatosin ushtarakët serbo-malazezë pa pasur mundësi të shkrepin asnjë plumb. Sipas urdhrit, ushtarët e UJ-së, vendosen me sy mbyllur në një automjet ushtarak të UÇK-së dhe fillimisht dërgohen në Komandën e Brigadës, në fshatin Bajgorë për procedura të mëtutjeshme. Pastaj njoftohet komanda e ZOSH dhe vetë komandanti, Rrahman Rama, i cili, po ashtu, njofton Shtabin e Përgjithshëm për aksionin. Ngase veprimi i njësiteve të UÇK-së ishte shumë i shpejt, forcave të UJ-së skuadra e vet u doli nga “radari”. Ata humbën kontaktin pa ditur se çfarë ngjau, çfarë ndodhi, ku humbi skuadra e tyre, se as krisma armësh kishin dëgjuar. Nuk mund ta besonin se UÇK kishte njësite e kapacitete të tilla që t’ua kapnin të gjallë komplet një skuadër në pikë të ditës, pa lënë asnjë gjurmë. Megjithatë, nuk shkoi shumë kohë dhe ata u bindën se në duart e UÇK-së kishte rënë skuadra e tyre, pjesë e të cilës ishin këta ushtarë: Nikolla Cvijoviq (1977, Igallo, Mali i Zi), Robert Çekanoviç (1976, Suboticë, Vojvodinë), Aleksandar Subotiq (1975, Sombor, Vojvodinë), Nenad Joviçeviq (1977, Podgoricë, Mali i Zi), Marko Pavloviq (1977, Hercegnovi, Mali i Zi), Aleksander Millashinoviq (1977, Smederevska Pallankë, Vojvodinë), Ivan Kostiq (Kragujevc, Serbi) dhe rreshter Dragan Jugoviq (1971, Mitrovicë, Kosovë).3

(13 janar 1999, Bajgorë, 8 ushtarët e UJ-së të zënë rob nga UÇK-ja)

Ndërhyrja dhe marrëveshja

Pritej se forcat ushtarake jugosllave do të sulmonin me të gjitha forcat Shalën e Bajgorës dhe pozicionet ku operonte Brigada 141, mirëpo nuk pritej ndërhyrja aq e shpejtë e faktorit ndërkombëtar. Pra, pa kaluar asnjë orë, në vend të armikut, po ngjiteshin në drejtim të Shalës së Bajgorës përfaqësuesit e Misionit Verifikues (MV) të Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim Evropian (OSBE).

Verifikuesit e OSBE-së, qysh në orët e para nisën presionin e madh ndaj Komandës së Brigadës, ndaj Komandës së Zonës Operative të Shalës fillimisht e më vonë edhe ndaj Shtabit të Përgjithshëm (SHP) të UÇK-së, madje edhe ndaj ushtarëve në pozicione. Më ka rënë të jem një nga ata që i kemi ndaluar dhe legjitimuar zyrtarët e Misionit Verifikues të OSBE-së. Ata ishin shumë nervozë, madje mund të thuhet edhe me sjellje jo korrekte, duke akuzuar për aksionin dhe duke kërcënuar ushtarët e pozicionuar në Trepçali, në magjistralen kryesore Mitrovicë-Bajgorë4, por edhe në Melenicë5, se nëse nuk lirohen menjëherë, pa kushte, ushtarët do të pasojë sulmi i forcave jugosllave.

Kur verifikuesit u bindën se nuk do të ketë lirim pa kushte, i ndryshuan kërkesat.

Ata kërkonin nga ushtarët tanë të vendosur në pozicione luftarake që të paktën të tërhiqeshin nga pozicionet, me arsyetimin se forcat serbe po ndihen të kërcënuara. Meqë as kjo kërkesë nuk po merrej parasysh, atëherë verifikuesit do të kërkojnë që, së paku, ushtarët tanë të maskohen nëpër pozicione që mos t’i vërejnë forcat serbe, të cilat, ato ditë, vazhdimisht provokonin me lëvizje të tankeve dhe automjeteve të tjera dhe me këmbësori6.

Ndërkohë që vazhdonte presioni i MV ndaj ushtarakëve të UÇK-së në Shalë për lirimin pa kushte të robërve, forcat serbe-malazeze të Jugosllavisë së Millosheviqit nuk do të vonojnë të lëvizin nga anë të ndryshme në drejtim të pozicioneve të UÇK-së në Shalën e Bajgorës. Kështu, në Studime të Epërme, nga Vushtrria ishte nisur një konvoj ushtarak-policor, i përbërë nga tre kamionë dhe shtatë xhipa, plot me trupa serbe. Në Stantërg, në dy vende do të dislokohen edhe 11 tanke T557, përveç forcave të tjera që ishin vendosur herët në postbllok edhe në stacionin policor në Trepçë, por edhe në bazën ushtarake serbe në Kutllovc.

Presioni i madh që bëhej nga disa anë ndaj Komandës së Brigadës, Komandës së Zonës dhe Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së për lirimin pa kushte të ushtarakëve serbë, nuk dha asnjë rezultat. Nuk po pranohej me asnjë çmim lirimi pa kushte i robërve të luftës. Mekanizmat ndërkombëtarë të vendosur në Kosovë, si KDOM, OSBE-ja etj., sipas gjeneral Rrahman Ramës, ishin shumë të alarmuar. Kjo, sepse në kontaktet që kishin marrë nga pala serbe, e siç ua komunikonin Komandës së ZOSH, kishin marrë mesazhe tepër të rrepta dhe kërcënuese për UÇK-në, madje duke dërguar edhe ultimatume8. Mirëpo, komandanti i Zonës Operative të Shalës, Rrahman Rama, “ishte kategorik se nuk do të liroheshin në asnjë mënyrë ushtarët e tyre, vetëm në qoftë se liroheshin 9 ushtarët e UÇK-së që ishin zënë në kufi me Shqipërinë (dhjetor 1998) dhe kjo të bëhet në mes të dy ushtrive”9.

Kjo këmbëngulje e ushtarakëve të UÇK-së, që të mos bëhej lirimi pa kushte i robërve, kishte alarmuar edhe MV, i cili po e akuzonte UÇK-në publikisht. Refuzimin për lirimin e tetë ushtarëve serbë të zënë robër nga UÇK, MV i OSBE, i vendosur në Kosovë, e shfrytëzoi për ta akuzuar, me anë të një komunikate, palën shqiptare, përkatësisht UÇK-në për ndërlikimin e fundit të situatës në Kosovë10. Siç shprehet gjeneral Rrahman Rama, ata e dinin mirë se UÇK nuk do të lëshonte pe as ndaj presionit të MV, as ndaj ultimatumeve të UJ-së, sepse UÇK ishte në pozicione më të mira luftarake. Sipas gjeneral Ramës, “një interesim kaq i madh i ndërkombëtarëve për ushtarët jugosllavë dhe jo në të njëjtën masë edhe për ushtarët tanë të zënë robër lufte, na nervozonte dhe na krijonte shqetësime, megjithatë përmbaheshim”11. Aq më tepër kur Komanda e ZOSH kishte informata se njësiti i zënë rob kishte qenë i sakrifikuar nga UJ, me qëllim të sigurimit të një preteksti për të ndërmarrë ofensivë ekskluzive kundër UÇK-së në Shalë12.

Duke e parë këmbënguljen e UÇK-së për të mos i liruar robërit serbo-malazezë të luftës pa kushte, gjatë 8, 9 dhe 10 janarit MV zhvilloi aktivitet të dendur ndërmjetësimi. Ky mision do të mbajë takime me përfaqësues politikë të UÇK-së dhe me përfaqësues të zonave operative. Përfaqësuesit e Shtabit të Përgjithshëm iu kishin thënë dhe u kishin dëshmuar përfaqësuesve të Misionit Verifikues se ushtarët serbo-malazezë janë shëndosh e mirë, se edhe atyre (verifikuesve-M. K.) ju lejohet të kontaktojnë me robërit e arrestuar. Mirëpo, lirimi i tyre do të bëhej vetëm kur të arrihej marrëveshja për shkëmbimin e robërve, në përputhje me konventat ndërkombëtare. Megjithatë, edhe në këto takime, përfaqësuesit e MV do të kërkojnë lirimin pa kusht të policëve ushtarak serbë… Lirim po, por lirim të dyanshëm u kishin thënë përfaqësuesit politikë të UÇK-së13.

Duke e parë se lirimi i robërve nuk do të bëhej njëanshëm, pothuaj vazhdimisht në Komandën e Brigadës dhe të ZOSH po qëndronte një ekipi i MV, i cili kërkonte vazhdimisht lirimin e tyre dhe vëzhgonte trajtimin e tyre. Verifikuesit, që qëndronin në Shalë dhe që po i vizitonin robërit, po bindeshin se robërit ishin shëndoshë e mirë dhe se po trajtoheshin në bazë të konventave ndërkombëtare për robërit e luftës. Bashkë me verifikuesit po qëndronte në Komandë edhe një grup i gazetarëve të huaj. Verifikuesit ishin dëshmitarë se Komanda e Zonës, vetë komandanti i saj Rrahman Rama, u kishte mundësuar ushtarëve serbo-malazezë biseda telefonike me familjet e tyre14.

Bisedimet shumë të vështira dhe dramatike do të zgjasin deri më 13 janar, kur edhe arrihet marrëveshja për këmbimin e robërve të luftës. Kështu, më 13 janar, në Likoc do të mbahet një takim i rëndësishëm mes përfaqësuesve të SHP të UÇK-së, në përbërje: Jakup Krasniqi, Ramë Buja e Sokol Bashota, nga njëra anë dhe përfaqësuesve zyrtarë të bashkësisë ndërkombëtare: Kristofer Hilli (SHBA), Volfang Petriçi (BE) dhe Uiliam Uokeri (OSBE). Pas një bisede të gjatë e të rëndë mes përfaqësuesve të SHP të UÇK-së dhe të bashkësisë ndërkombëtare, u arrit marrëveshja, e cila obligonte palët në konflikt për lirimin e robërve të luftës. Kështu, po atë ditë, u liruan tetë ushtarët e zënë robër. Ndërkaq, përfaqësuesit e bashkësisë ndërkombëtare garantuan se pala serbe do t’i lirojë (pas dhjetë ditësh) nëntë ushtarët e UÇK-së të zënë në mesin e dhjetorit 1998 afër kufirit Kosovë – Shqipëri. Ushtarët serbë u morën nga verifikuesit ndërkombëtarë dhe u dërguan në Prishtinë, kurse ata shprehën fjalë miradije për trajtimin korrekt që iu bë atyre. Me atë rast, vetë gjenerali i Misionit Verifikues, që mori në dorëzim robërit, tha: “Trajtimi i tyre ka qenë jashtëzakonisht korrekt nga ana e UÇK-së.”15

Garant për respektimin e marrëveshjes nga pala serbe, pra për lirimin e nëntë ushtarëve të UÇK-së nga UJ, ishte OSBE. Vetë diplomati Petriç pas arritjes së marrëveshjes për këmbimin e robërve të luftës do të shprehet: “Jam shumë i gëzuar për mënyrën se si UÇK-ja ka vepruar me këtë rast”. Marrëveshja e UÇK-së me përfaqësuesit ndërkombëtarë për lirimin e pengjeve do të cilësohet akt ndërkombëtar16.

Në mbrëmjen e 23 janari 1999, sipas marrëveshjes, nga burgu ushtarak i Nishit u liruan nëntë ushtarët e UÇK-së. Në momentin e sjelljes së tyre në Drenicë nga një ekip i Verifikuesve të OSBE-së, ishin të pranishëm përfaqësuesit e SHP të UÇK-së, Jakup Krasniqi dhe Sokol Bashota17. Ushtarët e UÇK-së që u liruan me këtë rast ishin: Enver Krasniqi, Xhavit Krasniqi, Merita Ramadani, Ismet Krasniqi, Azem Suma, Blerim Spahiu, Nazmi Ballazhi, Samed Ballazhi dhe Sherif Balazhi, 18.

Vazhdon…