Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
“Poemi kosovar” i shkrimtarit të madh shqiptar, Mitrush Kuteli është ndër krijimet antologjike të letërsisë shqiptare në përgjithësi. Në këtë krijim fenomenal, ai me një ndjenjë të thellë përkushtimi vëllazëror e kombëtar, ka përshkruar fatin e rëndë të shqiptarëve të Kosovës e më gjerë, të cilët praj vitit 1912 kishin ngelur nën kthetrat e fuqive të mëdha e nën mizorinë e shteteve fqinje, të cilat jo vetëm kishin pushtuar tokat shqiptare, por vepronin me të gjitha mënyrat për t’i shfarosur shqiptarët edhe fizikisht. Po pavarësisht përgjakjeve, masakrave, shpërnguljeve të dhunshme e mizorive fashiste sllave e greke, shqiptarët mbijetuan, falë rezistencës dhe gjakut të derdhur për liri.
Kuteli në këtë poezi ka derdhur tërë fuqinë e tij intelektuale, fuqinë shprehëse të një krijuesi, që ndien thellë në shpirt fatin e gjysmës së kombit të katandisur buzë shfarosjes, i cili fillikat vetë, pa asnjë ndihmë duhej të përballet me një botë të tërë të mizorive, që venin e vinin nga të gjitha anët nga fqinjët grabitqarë, nga Rusia e nga të gjitha shtet e fuqishme të Evropës.
Shqiptari i Kosovës, pavarësisht uraganit shkatërrimtar, nuk ishte dhënë para barbarive e mizorive, por kishte qëndruar i fortë si stralli dhe ishte kalitur për të mbijetuar në çdo rrethanë me çdo kusht, duke i vënë gjoksin mizorive dhe duke përballuar të gjitha sulmet, me qëllim për të mbijetuar në trojet e veta historike, i lidhur tok me tokën, dheun, gurin, drurin dhe gjithçka që kishte qenë dhe ishte e vetja.
Monologu i shqiptarit të Kosovës në këtë krijim antologjik të Mitrush Kutelit, është i njëjtë me monologun e tragjedive antike, është monologu që buron nga shpirti i vrarë dhe i nakatosur i shqiptarit të Kosovës, por kurrë i dhënë, kurrë i dorëzuar. Është fati jetësor i njeriut për të mbijetuar mbi tragjeditë, dhunën e mizoritë e tërë një Evrope e tërë një Rusie e më herët e tërë një Turqie. Ishte diku, atje, një Asim Qerim, mbetur jetim që në vogëli, kësulëbardhë e kryelidhë, kryelidhë me një shami, me tri shami, për trimëri! Është një eshtërmadh me sytë plot shkëndi, si batërdi, dhe ka uri, si s’ka njeri për drejtësi e për Liri, si gjithë asimët e gjithë qerimët e vendit të tij.
Askush, asnjë krijues tjetër deri te Mitrush Kuteli nuk kishte depërtuar aq thellë në psikikën dhe temperamentin e shqiptarit të Kosovës, askush nuk e kishte pasqyruar më mirë, shqiptarin e nëpërkëmbur gjatë shekujve, të cilin e kishin katandisur e nakatosur të gjithë, pa dallim, por nuk e kishin zhbërë dot. Vetëm si i tillë, i gatuar nga rrënja e strallit, shqiptari i Kosovës dhe i trojeve të tjera nën pushtimin serb e sllav, kishte arritur të mbijetonte.
Ai nuk ishte dhënë kur ia kishin vrarë babanë, vëllanë, as kur e kishin dëbuar nga toka e tij, as kur e kishin kthyer në lypës, apo me sharrë në krah, as kur e kishin torturuar mizorisht. Nuk kishte pranuar të tradhtonte njerëzit e tij, as të shkonte në ushtrinë e pushtuesit, as të ikte për në Anadoll, apo në “Albani” ku ishte krijuar “shteti i ri”, sepse Kosovari ishte i lidhur për tokën e tij. Ai kishte qëndruar, sepse ishte Zot në vendin e tij, qysh kur ishte Iliri dhe askund në ato troje nuk kishte pasur shka të zi, sepse ishte zot në shtëpinë e tij ku kishin jetuar të parët, denbabaden. I tillë ishte, si Asim Qerim, si të gjithë të afërmit e bashkëkombësit e tij që i kishte katandisur shjaku i zi, me ndihmën e Rusisë dhe të Evropit, po aq hileqar e të zi.
Kishte duruar shumë dhe po aq shumë iu kishte shtuar etja për liri, për drejtësi, për ta punuar tokën e tij, për t’i parë fushat e mbjella me grurë e livadhet me barë shumë. Dhe kurrë nuk e kishte humbur shpresën, ndërsa një ditë i doli shkakut të zi në kufi dhe ia prish kufirin ku me dhunë e kishte vendosur, ai, Mali i Zi.
Ta shemba shka kufirin, që ngrite ti, në vendin tim e përmbi varr të babës tim. Ta shemba, ta dogja, me zjarrin e shpirtit, të vuajtjes, sepse ti shkja i zi ma bërë borxh këtë batërdi.
Poemi kosovar i Mitrush Kutelit përfundon me mesazhin historik të shqiptarit, me moton e tij autentike që e kishte përcjellë duke qenë i kalitur gjatë shekujve, gjatë përleshjeve e katandisjeve nëpër epokat e tij heroike, sepse këtu ka qenë dhe këtu do të jetë, sepse unë jam këtu, e do të jem denbabaden, sa mali të bëhet hi, e hiri mal përsëri.
Për kohën kur ishte shkruar dhe ishte botuar, “Poemi kosovar”, ishte një pasqyrim realist i rrethanave të kohës, sepse shqiptarët e Kosovës nën regjimin despotik e mizor të Jugosllavisë monarkike nuk kishin gëzuar as edhe një të drejtë të vetme, njerëzore as kombëtare, andaj çlirimi i trojeve shqiptare pas kapitullimit të Jugosllavisë më 21 prill të vitit 1941, ishte çlirim i vërtetë, në kushte dhe rrethana historike të kohës. Ishte hera e parë pas tridhjetë viteve që shqiptarët kishin filluar të marrin frymë dhe të gjezdisin nëpër tokat e atdheut prej Pazarit të Ri e deri në Janinë, Pargë, Prevezë e në Çamëri, prej Manastirit e deri në Ulqin, Plavë e Guci, që dikur kishte qenë vetëm, një copë Iliri.
Për shkaqe ideologjike, “Poemi kosovar” nuk u mësua nëpër shkolla në Shqipëri as në trojet e Kosovës e të Iliridës, por u lexua tinës, u shumëzua e shpërnda bashkë me poemën e Pirro Floqit, “Kosova e robnueme” poezinë e Asdrenit për bashkimin e Kosovës e Çamërisë me Shqipëri e poezi të tjera.
QËNDRIMI
Jam shqiptar
e kosovar:
Zot e krenar,
Zot e bujar
mbi këtë Dhe,
që e kam fe
e përmbi fe:
e kam Vatan!
E kam Atdhe!
Që gjysh stërgjysh,
që brez pas brez,
që gjithmonë!
Ti shka thërret
ti shka bërtet,
deri lart në retë:
se jam barbar.
Nuk jam ashtu
si bërtet ti,
si buçet ti,
ti, Mal i Zi.
Po Vendin tim e dua,
lirinë e dua,
e nuk dua
zot
mbi mua.
Se jam këtu kur s’kish njeri,
kur s’kish kufi
as fqinjëri,
as shkja të zi.
Se jam këtu kur Mal i Zi
ish Iliri:
kur nga një det në tjetrin det
isha zot vetë!
Unë jam këtu nga moti
kur vetë Zoti
e bëri fushën fushë
e malin mal.
Unë jam këtu e do të jem
-dem baba dem-
sa mali të bëhet hi
e hiri mal përsëri
DURIMI
Ma thonë emrin
Asim Qerim
mbetur jetim
që në vogëli.
Jam si më sheh
e si më njeh:
kësulëbardhë e kryelidhë,
kryelidhë me një shami,
me tri shami:
për trimëri!
Jam eshtërmadh
i vrazhdët jam
e bojalli-
dhe sytë e mi:
janë plot shkëndi,
si batërdi.
Dhe kam uri
si s’ka njeri
për Drejtësi
e për Liri
si gjithë asimët
e gjithë qerimët
e Vendit tim.
Ma thonë emrin Asim Qerim,
mbetur jetim
që në vogëli.
Se babën tim ma vranë
naçallnikët,
podporuçnikët.
Ma vranë,
se urdhër dha Vojvoda
e Krali- vetë:
Të vritet.
Se ish Kosovar!
Dhe se ish zot
mbi këtë Dhe!
Dhe tokën që kisha nga Baba
nga gjyshi
rrënjë pas rrënje
prej qindra vjet,
prej mijëra vjet
ma muar.
Ah!
Ma muar Vatanin
që e desha
si xhanin!
Ma muar
me armë në duar
me gjak nëpër duar
Agrarët!
Xhandarët
Tuxharët!
Të gjithë tok
u bënë shok:
si sorrat!
për kërme.
Oborrin ma muar
deri në shtëpi
dhe ngrehe për vete shtëpi
në sytë e mi.
Dhe unë,
ja, unë!
që isha zot
që qëmot:
mbeta pa dhe,
bujk pa dhe
bari pa kope
këtu,
në dherin tim.
Dhe plori m’u ndryshk,
Hambari m’u myshk…
Po shpresa s’m’u vyshk!
Durova,
durova,
Sa nuk duron njeri,
as Perëndi!
Më thanë të shkruhem vojnik
e mynafik
i kombit tim.
Më dhanë armë të vras
vëllanë,
sipas kanunit
të gjakut…
Po s’desha!
Dhe në e bëra ma falni,
se jam gjaknxehtë.
Më thanë të ngrihem të ik
ku qielli puthet me dhenë;
Stamboll,
Anadoll,
e më tej.
Se vetëm andej
paska për ne
popull pa zot –
vend boll…
Po malli i tokës s’më la,
po malli i fushës s’më la,
as gjaku i babës s’më la.
Dhe mbeta këtu,
i huaj,
si qen,
në vendin tim,
të babës tim…
Mbeta rajá,
e ndër rajá,
si për hatá;
në uri,
në qesëndi,
në skllavëri
të shaut të zi.
Më thanë të ik në Allbani,
vatan i ri
i kombit tim,
si shkoi Selmani,
Hasani
e Dani.
Po dot nga toka s’u ndava
dhe mbeta të jem
ku jam
e ku do të jem.
Më thanë të shkoj në sheher
të shqahut të madh,
me sharrën në krah,
me kryet përdhé,
jaban
e beter;
portë më portë,
derë më derë,
i mjerë
e zemër sterrë,
për një kotherrë
bukë.
Po malli i vendit s’më la.
Ah, malli i gjakut s’më la
e mbeta këtu,
rajá.
ndënë raja
të ha një bukë – zehër
lagur me lot,
njomur me vrer
dhe të pres, po të pres!
Një tjetër mëngjes.
E dit për dit,
E net për net, e vjet pas vjet
rrojta
e vojta
kaba
ndënë shkjah:
raja
ndënë raja,
si në hata
si tjatër s’ka!
Po prita
Dhe prita
Të vijë dhe për mua
Drita!
Tani
Tani,
Liri!
SULMI
Ta shemba shka kufirin
që ngrite ti
në vendin tim e përmbi varr
të babës tim.
Ta shemba,
ta dogja,
me zjarrin e shpirtit,
të vuajtjes
dhe të urrejtjes.
Me zemërim,
me vrull të madh,
e bubullimë
që s’ka mbarim
Se vjet ti më çave,
më ndave,
më vrave,
armik – lugat,
armik -xhelat!
Ti bëre azape:- s’u tremba.
Ti ngrite kufin me gjemba,
fortesa ti ngrite:
t’i shemba!
Tani!
Tani!
Atje ku ti
o Mal i Zi
ngrite kufi
që ndanin,
e çanin
vëllazëri:
Hej!
Sot,
shkon
e valon,
parmenda!
T’i bëra të gjitha rrëmujë
dhe ty
gjurma t’u zhduk
si në ujë.
Ta shemba armik kufinë
derë burgu
dhe është tani
si ish!
si do të jetë
përjetë:
Lëndinë!
NDËRTIMI
I bie arës mes-për-mes
e deri në brez
e përmbi brez
humbas
me gas
në grurin tim,
të Dheut tim,
të babës tim,
të birit tim:
sot e përjetë,
jetë pas jete!
Dhe ndje qysh flet
me zë të qetë
im-Atë vetë
nga balta poshtë:
Ta mbroni Dhenë
ku eshtrat kam
ku hi e tokë
e pluhur jam…
Ta mbroni Dhenë
që të ushqen
dhe sot si dje:
me kurmin tim…
Ta mbroni Dhenë,
me zjarr ta mbroni,
me gjak ta mbroni.
Të derdhni gjakun
me grushte plot
po kurrë lot,
as sot, as mot!…
Se loti është robëri,
Gjaku: Liri!
Jam eshtërmadh
e bojalli
e me japi,
si më sheh ti,
si më njeh ti.
Po kam një zemër
në gjoksin tim
që pa pushim
me rreh
si Durim.
Dhe Babën tim kur e kujtoj
Lotoj…
Të pashë të vrarë, or Baba,
e pa qefin si për hata,
rreth e përqark me xhandarma.
Desha të qaj e s’qava dot,
e të bërtas, s’bërtita dot,
pa asnjë lot, pa asnjë lot.
Dhe prita sot të derdh një lot
ÇLIRIMI
Tani!
Tani!
Unë jam gati
të vdes që sot –
se rroj përmot;
mbytur me gjak
po jo me lot,
për këtë Dhe
që e kam si fe
e përmbi fe.
E kam Vatan!
E kam Atdhe!
Hej!
po buças me zë kaba
sa të dëgjohet në qiell
sa të dëgjojë fund e krye
kush gjak shqiptari ka në deje.
Shaban- vëlla!
Destan- baba!
Hej!
Komb i lirë e kosovar,
ti komb shqiptar,
ti Zot krenar
ti djalëri
ti pleqëri
bëju gati!
Bëju gati
për vrull të ri;
ta djegësh botën
ta bësh hi:
për Liri’
Për Shqipëri!
Tani,
tani!
– O Mal i Zi
ja unë
ja ti!
Por unë – jo ti,
se jam këtu kur s’kish njeri
dhe as kufi
as fqinjëri…
Unë jam këtu kur Mali i Zi
Me Shumadi,
Me Dalmaci –
Sa mban e gjitha Shkini
Ish ILIRI!
Kur nga një det në tjetrin det
isha Zot vetë.
Se jam këtu nga moti
kur vetë zoti
e bëri fushën- fushë
e malin mal!
Unë jam këtu
e do të jem
– dem baba dem –
Sa mali të bëhet hi
E hiri mal përsëri.
