Radio Kosova e Lirë, Kalendari kombëtar - Janar

Radio Kosova e Lirë, Kalendari kombëtar – Janar

01/01/2024 Kalendari kombetar

Kalendari kombëtar, janar

Më 1 janar të viti 1702 u lind, Gjon Nikollë Kazazi, doktor i teologjisë, hulumtues i gjuhës dhe i traditës shqiptare. Mësimet e para i mori në vendlindje, ndërsa studimet teologjike i filloi në Kolegjit Ilirik te Shën Pjetrit dhe i vazhdoi në Kolegjin e Shën Palit në Fermo, ku arriti me 21 maj te vitit 1720. Qe nga muaji qershor i te njëjtit vit, ai kaloi në Loreto, në Kolegjin Ilirik te atjeshëm. Sipas dëshmisë se Feliks Mandinit, dëshmitarit zyrtar me rastin e emërimit te tij si kryeipeshkv te Shkupit me 1743, Kazazi atëherë ishte 41 vjeç dhe i kishte filluar studimet si djalë i ri në moshën 18 vjeçare. Në Kolegjin Ilirik te Loretos, Gjon Nikolle Kazazi studioi lendet gramatikore. Në vitin 1722 studioi lendet retorike, ndërsa në vitin 1723 studioi filozofi. Meqë dallohej për zgjuarsi dhe aftësi te veçantë, imzot Suma e emëroi dom Gjonin vikar të përgjithshëm. Me propozimin e Imzot Vinçenc Zmajeviqit, Kazazi u emërua vizitator apostolik i kryeipeshkvisë së Sofjes dhe ipeshkvisë së Nikopolit, në Bullgari. Me 23 shtator 1743, Papa Benedikti 16 e emëroi imzot Gjon Nikollë Kazazin kryeipeshkëv i Shkupit. Palion e mori në Romë, me 16 dhjetor 1743. Gjatë qëndrimit në Romë, në vitin 1743, imzot Kazazi zbuloi ne Bibliotekën e Propagandës Fide të vetmin ekzemplar të ruajtur deri më sot të ‘Mesharit’ të dom Gjon Buzukut, botuar ne vitin 1555. Kryeipeshkvi i Shkupit vdiq me 5 gusht te vitit 1752.

Më 1 janar të vitit 1920, u lind në Vlorë akademiku dhe gjuhëtari i shquar shqiptar, Shaban Demiraj. Kreu medresenë në Tiranë dhe studimet e larta në degën e gjuhës shqipe e të letërsisë në Institutin Pedagogjik Dyvjeçar dhe më pas në Institutin e Lartë Pedagogjik.  Në vitet 1948-1954 punoi si mësues në disa shkolla të mesme (Gjirokastër, Tiranë). Në vitin 1954 filloi punën si pedagog në Institutin e Lartë Pedagogjik dhe më pas në Fakultetin e Historisë e të Filologjisë të Universitetit të Tiranës. Punon mësues, profesor e shkencëtar mbi 60 vite. Është njëri prej pedagogëve që ka mbajtur kurse leksionesh për një numër të qenësishëm lëndësh albanistike dhe albanologjike, si për morfologjinë e gjuhës së sotme shqipe, për gramatikën historike të gjuhës shqipe, për historinë e gjuhës së shkruar shqipe si edhe një kurs special për gjuhësinë ballkanike. Ai drejtoi me aftësi shkencore dhe administrative për 27 vjet katedrën e gjuhës shqipe në Fakultetin e Historisë dhe të Filologjisë (1962-1989). U zgjodh anëtar i komisionit organizues dhe delegat i Kongresit të Drejtshkrimit (1972), iu dhanë titujt e lartë Profesor, Mësues i Popullit, Profesor i merituar , anëtar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, kryetar i saj, anëtar i jashtëm i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës, anëtar i Akademisë Qendrore Europiane të Shkencave dhe të Arteve,  anëtar nderi i Akademisë Diplomatike të Londrës. Shaban Demiraj ishte Laureat i dy Çmimeve të Republikës, të klasit të dytë  dhe të klasit të parë. Është dekoruar me Urdhrin Mjeshtër i Madh i Punës. Vdiq me 12 gusht të vitit 2014.

Më 1 janar të vitit të vitit 2012 a vdekur njëri nga rapsodët më të njohur të trojeve shqiptare, Bajrush Doda, ka lindur në Maznik të komunës së Deçanit, në vitin 1936. Ashtu sikur shumica e këngëtarëve popullorë, ai, deri te kënga erdhi në saje të talentit, zërit të lindur për këngëtar, që është parakushti kryesor për këtë profesion, memories së pasur mbase edhe në saje të një rastësie, për të cilën nuk kemi informacion. Po sido qoftë, ai u lind dhe u rrit në një trevë, ku kënga e pushka, nderi e burrëria, dashuria e vdekja ishin tema të përjetësisë metafizike, që ishin përsëritur ndër shekuj dhe po përsëriteshin, në kohë dhe hapësirë, që nga koha e Ilirisë, e pushtimeve romake, pushtimeve sllave, turke e kështu me radhë. Treva e Dukagjinit dhe veçmas ajo e Deçanit është ndër trevat më të njohura të historisë sonë kombëtare.  Opusi i këngëve të kënduara dhe të regjistruar në yuotube, në kaseta të ndryshme dhe në fonoteka të radiove e televizioneve është mjaft voluminoz. Opusi i këngëve të tij shquhen për  vlera antologjike këngët: Hsan Riza Pasha Ibrahimi i Tepelenës, Kënga e Zenel Gjolekës, Kënga e Musë Tahirit, Oj Kosovë oj bukuroshe.  N’ Mitrovicë rrehi teli, Kaçanik e n’ Boletin e këngë të tjera.

Më 1 janar të vitit 1937 në Elbasan, u lind Demir Hyskja, aktor i njohur i filmit shqiptar.

Arsimin fillor dhe të mesëm e kreu në qytetin e lindjes. Në vitet 1951-1955 përfundoi shkollën e mesme të ndërtimit. Teknik ndërtimi në vitet 1955-1962 dhe më tej aktor në teatrin “Skampa”. Gjatë punës 30-vjeçare në teatër ka realizuar mbi 50 role kryesore. Për Kinostudion “Shqipëria e Re” ka realizuar 24 filma artistikë dhe dokumentarë. Është dekoruar disa herë me dekorata të shkallëve të ndryshme, deri tek “Naim Frashëri i Klasit të Parë”. Në vitin 1969 nderohet me titullin “Artist i Merituar” dhe në vitin 1979 nderohet me titullin e lartë “Artist i Popullit”. Është zgjedhur katër herë radhazi deputet në Kuvendin Popullor. Vdiq më 6 gusht, 2016.  Ka luajtur në filmat  Shpërthim, Operacioni Zjarri, Kometa, Kur zbardhi një ditë, Shoferi Thoma Shpuza. Mëngjese lufte, Ilegali, Ngadhënjim mbi vdekjen e dhjetëra filma të tjerë.

Më 2 janar të vitit 1937 u lind në Vlorë,  Petrit Llanaj, regjisor dhe aktor i njohur shqiptar, autori i dhjetëra filmave, gjeniu i filmit artistik shqiptar. Llanaj famën e arriti me filmat e tij të suksesshëm si; “Njësiti gueril”, ku interpretoi rolin kryesor, ”Dëshmorët e monumenteve”, ”Fijet që priten”, ”Ngadhënjim mbi vdekjen”, ”Ndërgjegjja” e shumë filma të tjerë të njohur. Ai njihej gjithashtu për forcën interpretuese, po ashtu edhe për atë krijuese. Firmën e Petrit Llanajt, si aktor dhe si regjisor e mbajnë shumë filma të tjerë artistikë. Ai kreu studimet universitare në Akademinë e Arteve, për Dramaturgji. Nga viti ‘80 e deri sa doli në pension ka punuar si regjisor në Kinostudio. Për herë të parë ka dalë në skenë me dramën “Zbutësi i kryeneçes”, me të cilin ka mbrojtur diplomën shkëlqyeshëm, ku kishte edhe rolin kryesor. Eshtë regjisor i dokumentarit “Troku” etj. Llanaj është asistent-regjisor te filmi “Mysafiri”, etj. Kujtimi për të do të jetë shumë i madh dhe i paharrueshëm, është një shembull shumë i madh për artistët, të cilët janë në hapat e tyre të para. Viti 1997 ishte viti i tmerrit; shumë njerëzve u mori jetën pa arsye. Regjisori dhe aktori, Petrit Llanaj vdiq në vitin 2001, nga pasojat e një plumbi që mori gjatë anarkisë së vitit 1997. Kjo goditje i solli shqetësime shëndetësore. Vdiq në Tiranë, në janar të vitit  200.

Më 2 janar të vitit 1997 vdiq aktori i madh shqiptar, Avdush Hasani. U lind në vitin 1950 në Pakashticë të komunës së Besianës ish-Podujevë.  Shkollën fillore e kreu në vendlindje, gjimnazin në Besjanë  e në Mitrovicë, kurse studimet për artin dramatik në Prishtinë. Më 1971 u inkuadrua në punë në Teatrin Popullor të Kosovës, bashkë me një brez të suksesshëm të artistëve të skenës shqipe, ku punoi deri në okupimin e tij më 1990. Ndër rolet e para të realizuara, ishte roli i Halilit në shfaqjen “Halili e Hajria” në në vitin 1973. Në teatër dhe në film, Avdush Hasani realizoi role shumë të suksesshme në shfaqjet “Dasma e Përgjakur”,” Verbërimi i Samsonit”, “Gjërat që s’preken”, “Zogu i diellit”, “Hamleti”, “Konfiteori”, “Vdekja më vjen prej syve të tillë” e tjerë. Avdush Hasani, intepretoi role në teledramat “E shtëna në ajr” dhe e “E kafshoja terrin”, si edhe në dramatizimin televiziv të tregimit “Nën çarr po rrinte vasha”. Rolet në teatër e televizion i hapën rrugën për role në filmat artistik të Kosovës, si në “Gjurmë të bardha”, “Proka”, “Pikniku”, “Njeriu prej dheu”. Vdiq më 2 janar 1997 në Gjermani, u varros në vendlindjen e tij në fshatin Pakashticë të Llapit.

Më 2 shkurt të vitit 1951 u lind,  Jakup Hasipi, në fshatin Sllupçan të Kumanovës. Ishte magjistër në teologji dhe patriot i njohur jo vetëm në fshat e në rrethin e Kumanovës por në tërë Maqedoninë edhe më gjerë. Studimet i kreu në universitetin e famshëm Al-Az’har, në fakultetin e bazave të Fesë Islame të Egjiptit në vitin 1985, ndërsa studimet postdiplomike i vazhdoi në Bejrut të Libanit Gjatë viteve 1985-1990 punoi si imam në një xhami në Leverkusen të Gjermanisë ku ka dhënë një kontribut të çmueshëm në kultivimin e vlerave fetare, morale, kulturore e kombëtare.  I vetëdijshëm për situatën në trojet tona në vitin 1990 kthehet në vendlindje për të kontribuar në gjendjen e rëndë të popullatës. Në ligjëratat e tij ishte shumë i përpiktë dhe i guximshëm, kështu që i ka bërë ballë kërcënimeve dhe marrjeve të shumta në pyetje nga ana e policisë sllavo-maqedonase. Nga kjo periudhë e gjer në vdekjen e tij ka organizuar mbi 5000 ligjërata, kontribut ky që ka dritë çdo ditë në trojet tona përmes ruajtjes multimediale Në vitin 2001 gjatë luftës së Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare  në Maqedoni, Jakup Hasipi paraqitet si njëri ndër strategët kryesorë në organizimin dhe përkrahjen e luftës, sepse ishte i bindur se vetëm përmes kryengritjes popullata do të jetë në gjendje të arrijë lirinë dhe të drejtat e veta. Vdiq më 7 janar 2006 .

Më 3 janar të vitit 1904 u lind në Triesh,  Athanas Gegaj, frat françeskan e historian shqiptar. Athanasi ishte i biri i Prenkës dhe Mrisë. U lind  në Buxhë të Trieshit në Malësi të Madhe, që tash është në Mal të Zi. Mësimet e para i kreu në vitin 1923. Studioi në kolegjin Illyricum t’etënve françeskan në Shkodër ku kreu maturën në vitet 1927-1928. U nis më 1931 me studime në të Louvain në Belgjikë, ku u laureua në histori-filozofi. Porsa u kthye në Shqipëri u shugurua frat. Jep mësim në kolegjën françeskane deri me të hymë të italianëve, për shkak të kundërshtimit ndaj regjimit fashist e internuan në Itali dhe nuk e kthyen më. Më 1941 braktis petkun e françeskanëve dhe del civi Mbas Luftës Botnore Gegaj shërbeu në legatën e tij në mërgim. Më 1962 shkon drejt ShBA-së ku u bë redaktor i të përjavshmes “Dielli që dilte në Boston deri më 1971. Vdiq me 28 janar të 1988 në Santa Monica, Los Angeles, California.

Më 3 janar të vitit 1920 lindi në Gjakovë,  Anton Çetta, shkrimtar, profesor letërsie e patriot shqiptar, i njohur për pajtimin e gjaqeve në Kosovë. Ai mbaroi shkollën fillore në vendlindje, ndërsa të mesmen në Tiranë dhe Korçë. Studimet i mbaroi në Universitetin e Beogradit, ku diplomoi në gjuhë dhe kulturë romane. Për një kohë punoi si asistent në degën e gjuhës shqipe. Nga viti 1960 deri në vitin 1968  ligjëroi lëndët: Letërsia e vjetër shqiptare, Histori e letërsisë dhe Gjuhë latine në Universitetin e Prishtinë.  Libri i parë iu botua më 1953 dhe deri në vitin 1987, Çetta botoi 16 libra me përmbledhje folklori nga të gjitha viset shqiptare të Kosovës, Malit të Zi dhe Maqedonisë. Nga viti 1968 Anton Çetta ka qenë udhëheqës i Departamentit të Folklorit në Institutin Albanologjik të Prishtinës. Në vitin 1990, profesor Çetta është zgjedhur kryetar i Këshillit Qendror të Lëvizjes Kombëtare për Pajtimin e Gjaqeve. Duke qenë se gjatë mbledhjes së folklorit kishte vizituar të gjitha viset shqiptare, ai kishte fituar respektin dhe dashurinë e popullit. Vdiq më 3 nëntor të vitit  1995,  në Prishtinë.

Më 3 janar të vitit 1999,  në shtëpinë e Asllan Berishës, në fshatin Berishë, ishin bërë përgatitjet e fundit për fillimin e transmetimit të programit të Radios-Kosova e Lirë dhe shpërndarjes së lajmeve nga Agjencia Kosovapress, dy institucionet e para informative të luftës së UÇK-së. Pas kompletimit të pajisjeve dhe krijimit të kushteve në rrethana lufte, ishte testuar teknika, incizimi, transmetimi dhe ishte marrë vendim që me 4 janar 1999 në orën 16.00 të fillojë transmetimin e programit  Radio-Kosova e Lirë. Po atë ditë Agjencia Kosovapress kishte përhapur lajmin lidhur me fillimin e transmetimit të programit të Radios.

Më 4 janar 1924 në Ballsh të Mallkastrës  u lind aktori i madh i teatrit dhe filmit shqiptar, Kadri Roshi. Përfundoi studimet e larta në Pragë në vitin 1951, ndërsa e filloi karrierën e tij si aktor në Teatrin Popullor në moshën 21-vjeçare. Që nga ajo kohë numërohen rreth 180 role në skenë dhe kinematografi, të cilat përbëjnë një jetë të madhe artistike, ku ndërthuren vështirësitë e një jete prej jetimi, çiraku, portieri kinemaje dhe deri tek aktori origjinal me portretin e njeriut të fisëm. Në krah ka pasur gjatë gjithë kohës aktorët e brezit të tij Drita Pelingu, Violeta Manushi, Tinka Kurti, Reshat Arbana, Marika Kallamata, etj. Nga shumëkush është konsideruar si legjenda e skenës dhe ekranit shqiptar. Ai ka qënë një aktor brilant dhe me një talent të lindur. Në vitin 1995 është nderuar me Çmimin e Karrierës në Festivalin e Filmit Artistik, në vitin 1997 me Çmimin e Madh të Nderit. Ai është “Nderi i Kombit” nga viti 1999. Kadri Roshit është një kolos për filmin dhe teatrin shqiptar, ku ai la figura të spikatura që nuk do të harrohen kurrë. Ka lozur në filmat Kaskadori shqiptar, Mirupafshim, Ali Pash Tepelena dokumentar, Tingujt e harresës, Plumbi prej plasteline, Një ditë nga një jetë, Vdekja e burrit, Fletë të bardha, Misioni përtej detit e dhjetëra filma të tjerë.  Vdiq me 6 shkurt të vitit 2007.

Më 4 janar të vitit 1928 u lind  në Gjakovë, Avni Mula kompozitor i shquar shqiptar. Avniu u martua me sopranon ruse, Nina Mula me të cilën patë një vajzë Inva Mula-Çako. Ishte  këngëtar dhe autor këngësh shumë i njohur. Studimet e larta muzikore i kreu në Konservatorin “Çajkovski” të Moskës, ku u diplomua si këngëtar lirik. Karrierën artistike e nisi menjëherë mbas kthimit nga Moska si solist në Teatrin e Operës dhe Baletit, duke realizuar role kryesore të repertorit operistik të kohës, përmes së cilave u dallua për nivelin e lartë të zgjidhjeve muzikore-skenike. Veçohen realizimet e figurës së Figaros te “Berberi i Seviljes” të Rosinit, Onjeginit tek “Eugjen Onjegin” të Çajkovskit dhe Gjetës tek “Mrika” e Prenk Jakovës. Zhvilloi një aktivitet të pasur koncertal brenda dhe jashtë vendit. Veprimtarinë krijuese e nisi në gjysmën e dytë të viteve ’60, fillimisht në fushën e këngës e të romancës dhe më pas si autor i veprave të mëdha vokale-koncertale, kantata, poema vokale dhe skenike, ku veçohen opereta “Karnavalet e Korçës” dhe opera “Borana”. Firmën e tij mbajnë edhe shumë këngë të muzikës së lehtë, mes të cilave “Valsi i lumturisë”.

Më 4 janar të vitit 1999 filloi transmetimin në zonat e luftës të UÇK-së Radio-Kosova e Lirë dhe Agjencia Kosovapress, dy institucionet informative të SHP të UÇK-së. Vendimin për themelimin e Radios-Kosova e Lirë dhe të Agjencisë së lajmeve Kosovapress, e ka marrë Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, në një mbledhje të mbajtur, më 13 nëntor të vitit 1998, në fshatin Lladrovc. Nisma për të hapur një radiostacion të luftës doli nga disa anëtarë të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Rreth kësaj nisme janë angazhuar, zëdhënësi i SHP të UÇK-së, Jakup Krasniqi, ndërsa idenë e kanë përkrahur: Azem Syla, Hashim Thaçi, Rexhep Selimi, Ramë Buja, Fatmir Limaj, Salih Veseli, Naim Maloku, Kadri Veseli  e të tjerë. Lidhur me themelimin e radios, qysh më 22 qershor të vitit 1998, Ahmet Qeriqi së bashku me Ramë Bujën, kanë biseduar në fshatin Negroc me zëdhënësin e SHP të UÇK-së, Jakup Krasniqi. Më 23 korrik të vitit 1998, Nezir Myrtaj dhe Ahmet Qeriqi takuan në Kleçkë zëdhënësin Jakup Krasniqi, me të cilin biseduan lidhur me krijimin e kushteve për aktivizimin sa më të shpejtë të mediumeve informative të SHP të UÇK-së.

Selia e parë e stafit të Radios-Kosova e Lirë dhe Agjencisë së Lajmeve Kosovapress ka qenë e vendosur në Shtëpinë e Idriz Qeriqit në fshatin Krojmir. Në atë shtëpi gjatë muajve tetor nëntor e dhjetor të vitit 1998 janë  bërë të gjitha përgatitjet e duhura për fillimin e transmetimit të programit. Aty, përveç, Ahmet Qeriqit, i cili banonte me tërë familjen, në nëntor të atij viti ishte vendosur edhe zëdhënësi i SHP të UÇK-së, Jakup Krasniqi, me familje si dhe kuadro të tjerë të lartë të luftës së UÇK-së. Në Selinë e parë në Krojmir, me qëllim për të ndihmuar dhe për të qenë pjesë e  themelimit të dy institucioneve të vetme të luftës kishin ardhur Nezir Myrtaj, Isa Kraniqi, Martin Çuni, Nusret Pllana, Berat Luzha,  Hilmi Ramadani. Një kujdes të veçantë për stafin ndihmën dhe sigurinë e tyre kanë treguar luftëtari  i radhëve të para të UÇK-së, Elez Durmishi, komandanti i batalionit, “Ruzhdi Salihu”,  i Brigadës 121, Ismet Jashari-Kumanova, pastaj Komandanti i Policisë Ushtarake të këtij batalioni, Sylë Qeriqi, ndërsa në roje të përhershme të stafit dhe strukturave udhëheqëse ishte angazhuar Hasan Qeriqi, Avni Sylë Qeriqi e të tjerë.

Më  5 janar të vitit 1888 u lind, Anton Harapi, frat françeskan, mësues, mendimtar, shkrimtar dhe politikan shqiptar. Leu në Shirokë të Shkodës. Qysh në moshë të re bashkë me të vëllanë, Markun, qenë të thirrur nga rruga e kishës. Hyri në kolegjin e jezuitëve ku kreu mësimet fillore. Rezultatet e larta në shkollë i mundësuan të vijojë klasat e larta në Salzburg, e mandej në  Shvaz të Tirolit të Austrisë. Studimet teologjike i kreu në Romë.  Më 1910 kthehet në atdhe dhe shugurohet meshtar duke përmbushur kushtet e fundit të Urdhrit Françeskan. Gjatë tetorit të vitit 1912 deri në prill 1913 kur Shkodra qe e rrethuar nga trupat malaziase e serbe, i përkushtohet shërbesave fetare dhe njerëzore në kishën “Zoja Rruzare” në Arrën e Madhe në Shkodër, ku ishte edhe Kuvendi Françeskan. Gjatë kohës së takimeve që i paraprinë pavarësisë së Shqipërisë kërkohet nga nëpunësit e Ministrisë së Jashtme të Perandorisë Austro-Hungareze si përkthyes gjatë bisedimeve që u zhvilluan mes kontit Berthold dhe Ismail Kemal bej Vlorës, në mungesë morën, David Pepën. Më 6 ose 8 qershor 1945 arrestohet kur ishte duke u lutur, ngase qe diktuar prej objekteve që patën pa grupi i kontrollit. Me vendim të datës 19 shkurt 1946 të Gjykatës speciale në Tiranë,  Antoni Harapi është shpallur si kriminel lufte dhe armik i popullit, sabotator i pushtetit. U dënua me pushkatim dhe u ekzekutua.  Nuk dihet vendi ku iu varros trupi.

Më 5 janar të 2012 vdiq, Shaban Shala i burgosur politik, epror i lartë i UÇK-TMK-së, gjeneral-major. Lindi në fshatin Gjergjicë të Drenasit më 1 dhjetor 1958. Ishte  veprimtar i hershëm i çështjes kombëtare, ish-i burgosur politik, ish-bashkëthemelues e drejtues i KMDLNJ-së, pjesëtar dhe udhëheqës i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe komandant i Logjistikës i Trupave Mbrojtëse të Kosovës. Ai mban titullin “Hero i Kosovës. Shaban Shala, ishte njëri nga bartësit kryesor të bashkimit të organizatave ilegale, bashkim pa dallim ideje, feje a krahine, ashtu siç e kishin filluar Metush Krasniqi, Adem Demaçi, Zeqir Gërvalla, Hyrije Hana, Mulla Ramë Govori, Ahmet Haxhiu e të tjerë. Gjithashtu ka ruajtur  vazhdimësinë e unitetit të Lëvizjes gjithëkombëtare të nisur nga Jusuf Gërvalla, Kadri Zeka e Bardhosh Gërvalla. Në vlugun më të madh të veprimtarisë së vet patriotike u njoh dhe bashkëpunoi me Fehmi e Ramiz Lladrovcin, Xhavit Hazirin, Ali Ahmetin, Adem  Krasniqin, Azem Sylen, Jakup Krasniqin Xhevat Zekën, Mejreme Krasniqin, Idriz Hysenin, Ramiz Krasniqin, Ahmet Qeriqin  e shumë të tjerë. Në fillim të nëntorit të vitit 1985, Shaban Shala, u arrestua  nga policia jugosllave së bashku me 56 bashkëveprimtarë të tjerë, nga te gjitha trojet etnike të ish Jugosllavisë. Gjatë luftës së UÇK-së kreu detyra me rëndësi, sidomos në Zonën Operative të Drenicës. Pas luftës ishte epror i lartë i TMK-së dhe kurdoherë veprimtar i denjë i çështjes kombëtare.

Më 5 janar të vitit 2017 vdiq Munavere Zaimi. U lind në Elbasan më 13 mars 1925 në një familje me tradita atdhetare e kulturore. U radhit me luftëtarët antifashistë që nga janari 1942 dhe vijoi luftën pa ndërprerje deri më 1944. Përfundoi Normalen më 1943 dhe Institutin e Lartë “Aleksandër Xhuvani” në Tiranë, më 1965, me diplomë shkëlqyeshëm. Punoi pa ndërprerje si mësuese për përgatitjen për jetën të mijërave nxënësve, duke i ushqyer ata pa kursim me ndenjën e atdhedashurisë. Mbajti mbi vete përvojën e hidhur të dy burgjeve fashiste (më 1942 dhe më 1943) dhe një nga regjimi diktatorial (1973). Nuk ka qenë asnjëherë anëtare e ndonjë partie. Më 1944 shkuan te revista “Bleta” me pseudonimin Mome Bymka. Pas çlirimit shkroi dhe vuri në skenë dramën “Peshkatari”, përshtatje e veprës “Njerëz të varfër” të Hygoit, tablonë artistike “Korbat nxijnë qiellin”, libretin, “Baresha” dhe dhjetëra skeçe për estradën amatore, ku bënte pjesë si recituese. Rilind si shkrimtare duke botuar më 1996 romanin “Përplasje në vite” shqip dhe italisht, për të vazhduar më tej me veprat “Ç’m’u këndoka”, “Drin”, “Pusi i haremit”, “Degë e thyer”, “Skuta vampirësh”, “Një krenari e përligjur”, “Sagë strategësh”, dhe “Kumuria e Elbasanit”.

Më 5 janar të vitit 1999, gjenerali amerikan në NATO, Vesli Klark kishte fajësuar Serbinë për rritjen e tensioneve luftarake në Kosovë dhe për vrasjen e popullatës civile po ashtu edhe për mos përmbajtjes së marrëveshjes për armë pushim.

Më 6 janar 1882 lindi, Theofan Stilian Noli, njëri nga baballarët  e kombit dhe letrave shqipe, figura më e madhe e Ortodoksisë Shqiptare, Lindi në fshatin shqipfolës, İbrik-tepe, në Trakinë Lindore, te Edreneja.  Më 1900 u nis për në Greqi, por në Stamboll u sëmur, Vitin tjetër u nis për në Athinë dhe të njohurit e tij i gjetën vend si nëpunës në një shoqëri belge. Në fillim të 1903 shkoi në Egjipt, ku gjeti punë si mësues lëvizës i greqishtes dhe po atë vit përktheu në greqisht traktatin e Sami Frashërit “Shqipëria ç’ka qenë, ç’është e ç’do të bëhet”. Ndikohet nga klima e veprimtarëve të Rilindjes Kombëtare atje, ku Thanas Tashko dhe Jani Vruho e ndihmuan në botimin e përkthimit të Samiut, dhe më tej në komunikim me Nikolla Naçon, Shahin Kolonjën e Kristo Luarasin. Pas tre vjetësh qëndrimi në Egjipt, në prill 1906 u nis për në Shtetet e Bashkuara ku punoi në Boston. Noli, prifti i parë i kishës së re shqiptare, u hirotinos prift më 8 mars 1908 nga kryepeshkopi Platon i Kishës Ruse. Më 10 gusht 1911 udhëtoi drejt Evropës. Me shpalljen e pavarësisë e përkrahu qeverinë e Ismail Qemalit. Nga 21 dhjetori 1915 deri më 6 korrik 1916, u bë përsëri kryeredaktor i “Diellit” të Bostonit. Më 24 mars 1918, Noli u caktua administrator i Kishës Ortodokse Shqiptare në Shtetet e Bashkuara. Mori pjesë në një konferencë për popujt e shtypur në Mount Vernon, Virxhinia, ku u takua me presidentin Udrou Uillson, përkrahës i të drejtave të pakicave në Evropë. Më 27 korrik 1919 Noli u emërua peshkop i Kishës Ortodokse Shqiptare në Amerikë.  Në zgjedhjet e mbajtura më 5 prill 1921 zgjidhet deputet i Kolonisë së Amerikës në legjislaturën e dytë. Noli ishte kryetar i Partisë Popullore, e majta e asaj kohe, kundrejt Partisë Përparimtare. Përkrah Luigj Gurakuqit dhe Stavro Vinjaut është ndër oratorët më shpotitës të foltores parlamentare.  Gjatë Lëvizjes së qershorit 1924 bëri Revolucionin e parë demokratik borgjez në Shqipëri dhe të parin në vendet e Ballkanit. Qeveria u përmbys nga regjimi i Ahmet Zogut me përkrahjen e Nikolla Pashiqi dhe Zogu e dënoi  me vdekje, në mungesë. Noli ka qenë historian, muzicient, poet, përkthyes ndër më të njohurit, publicist, autoritet kishtar, demokrat, mësues, aktor, orator i famshëm, erudit dhe personalitet shumëdeminesional. Vdiq më 13 mars, të vitit 1965, në Amerikë.

Më 6 janar të vitit 1952, vdiq Kostaq Cipo, publicist, mësues, gjuhëtar, përkthyes. Lindi  më 25 dhjetor të vitit 1892, në Elbasan, i biri i Simonit dhe i Agnije Xhuvanit. Në moshën 6 vjeçare, më 1898, u regjistrua në një shkollë  greke. Më 1906 u regjistrua në një gjimnaz turqisht në Elbasan, pastaj kreu dy vitet e fundit të gjimnazit në Manastir. Në këtë kohë u njoh me patriotë të shumtë si: Gjergj Qirjazin, Muço Qullin dhe Shahin Ypi Kolonjën. Në vjeshtë të vitit 1913 iu dha një bursë për në Shën Mitër Korona, në kolegjin e Shën Adrianit, pikërisht në atë shkollë ku kishte dhënë mësim për tre vjet rresht, daja i tij, Aleksandër Xhuvani. Në vjeshtë të vitit 1917 regjistrohet në Fakultetin e Letrave dhe të Filozofisë në Romë, në grupin e filologjisë klasike Më 1919 me rastin e vizitës në Itali të Presidentit amerikan  Vudrou  Wilson, një grup i vogël shqiptarësh, midis tyre edhe Cipo, i dërgon atij një mesazh proteste për shkak të ndërhyrjes së Italisë në Shqipëri. Nga janari i vitit 1945 deri në prill të 1946 ishte Ministër i Arsimit. Ishte nismëtar i hapjes së Institutit Pedagogjik Dyvjeçar. Në maj të po këtij viti u emërua Drejtor i Institutit të Studimeve, i cili, si Institut i Shkencave, iu aneksua Kryeministrisë më 1948. Që nga ajo kohë e deri sa vdiq punoi si anëtar i këtij Instituti, si specialist i gjuhës shqipe.

Më 6 janar të vitit 1920 lindi, Sandër Prosi njëri ndër aktorët më të njohur të kohës dhe të kombit. U lind në Shkodër më 6 janar 1920. Familja e tij u shpërngul drejt Tiranës kur qe katërmbëdhjetë vjeç, atje mbaroi shkollën fillore vazhdoi Gjimnazin e Tiranës. Drama e parë në të cilën merr pjesë është “Vilhelm Teli”. Me bursë shtetërore shkoi për studime në Austri për stomatologji, të cilat nuk i mbaroi. Më 1947 merr pjesë në konkursin pranë Teatrit Popullor dhe e fiton atë. Që këtu fillon dhe veprimtaria e tij e gjerë dhe e larmishme artistike. Ky aktor krijoi mbi 85 role në 75 vepra të autorëve tanë si A.Z. Çajupi, Kolë Jakova, Besim Levonja, Loni Papa, Ismail Kadare, Teodor Laço, Ruzhdi Pulaha, Dritëro Agolli, Dhimiter Xhuvani dhe të autorëve të huaj si Shekspiri, Shileri, Çehovi, Karaxhale, Gorki, Brehti. Interpretoi në rreth 30 filma, ku krijoi role të tilla që kanë hyrë në fondin e qëndrueshëm të teatrit dhe kinematografisë tonë. Përvoja që ky aktor krijoi dhe përpunoi gjatë këtyre 35 vjetëve në krijimin e më se 100 roleve, bashkë me përvojën e aktorëve të tjerë të këtyre përmasave, përbëjnë atë “Universitet” nga lindi e u zhvillua shkolla jonë kombëtare e interpretimit skenik e filmik. Më 25 mars të vitit 1985, Sandër Prosi ndahet nga jeta.  Krijimet e Sandër Prosit zbulojnë jo vetëm vlerat e artit të aktorit në ekran, por edhe mjeshtërinë e tij të lartë skenike. Për ndihmesën e tij të madhe në zhvillimin e artit tonë skenik e kinematografik ai është nderuar me titullin e lartë “Artist i Popullit”, me Çmime të Republikës dhe urdhra e medalje të tjera.  Në 25-vjetorin e vdekjes së aktorit Sandër Prosi, Në 24 shkurt 2017, aktori Sandër Prosi u nderua me urdhrin “Gjergj Kastrioti Skënderbeu” pas vdekjes.

Më 6 Janar 1923, u lind artistja e madhe greke, me origjinë shqiptare Melina Mërkuri. Ajo shkëlqeu në skenë dhe në ekran. Nga viti 1952 debutoi në Paris e më pas në shumë qytete të tjera të botës. Vdiq me 6 mars të vitit 1995.

Më 7 janar të vitit 1923 në fshatin Boboshticë të rrethit të Korçës, u lind, Vani Trako. Që në moshë të njomë, filloi të këndonte pa reshtur në festa te ndryshme, në koret e shkollës si edhe në kishat e fshatit. Në moshën 10 vjeçare e ftonin për të kënduar në Kisha e Mitropolisë dhe e Shën Gjergjit të qytetit e Korçës. Në vitin 1937 fitoi konkursin për t’u futur në shkollën greke “Jovan Banga” (Korçë), por me pushtimin fashist të 1939-s shkolla u mbyll dhe ai nuk mundi ta vazhdojë. Në vitet e luftës aktivizohet në formacionet partizane revolucionare që luftonin kundër pushtuesve. Për këtë veprimtari arrestohet në prill të vitit 1942 nga Kuestura, e cila e dërgoi në burgun e vjetër. Aktivitetin artistik do ta vazhdonte në formacionet partizane ku, përkrah pushkës, ishte këngëtar i Korit Partizan të Komandës së Vendit. Kjo nuk zgjati shumë, mbasi pas çlirimit të vendit, në vitin 1945, me urdhër të Komandës së Përgjithshme transferohet në Ansamblin e Ushtrisë. Në dhjetor 1947 lirohet nga ushtria, kthehet në Korçë dhe atje aktivizohet me grupin teatral amator deri në vitin 1950, vit në të cilin krijohet teatri profesionist. Në vitin 1950, luan kryerolin e parë në grupin e teatrit me regjisor Sokrat Mio. Nga institucione të ndryshme është nderuar me medalje dhe urdhra, si dhe me titullin “Artist i Merituar”. Së bashku me bashkëshorten e tij, Qefser Kushe-Trako, lindën, rritën dhe edukuan dy fëmijë. Ndahet nga jeta në moshën 86-vjeçare, më 28 dhjetor të  2009.

Më 7 janar të vitit 1999 tri ditë pas fillimit të transmetimit të programit ditor nga Radio-Kosova e lirë dhe publikimit të lajmeve përmes internetit të Agjencisë së Lajmeve Kosovapress, shtypi i Evropës, por edhe i disa vendeve të botës i ka kushtuar një publicitet të jashtëzakonshëm këtyre dy medieve të cilat transmetonin program nga zonat e luftës, që i mbanë nën kontroll Ushtria Çlirimtare e Kosovës. Lajmin për transmetimin e kanë publikuar dhjetëra medie botërore si,  Lë suar, APF, Dojçe Vele, Si eNeN, Lë mondë, Rojter e të tjera. Këto medie kishin komentuar këtë lajm se fuqizim mediatik të rolit të UÇK-së, në zbehjen e propagandës se medieve qeveritare të Beogradit, lidhur me luftën në Kosovë.

Më 7 janar të vitit 1999 gjatë luftimeve në Zonën e Shalës, luftëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës kanë zënë rob tetë oficerë dhe ushtarë të ushtrisë jugosllave, të cilët i kanë ndaluar dhe po i mbajnë në një vend të caktuar,  me qëllim të shkëmbimit të 9 luftëtarëve të lirisë, të cilët janë kapur të plagosur nga ushtria serbe në 14 dhjetor të vitit 1998  serbe dhe janë dërguar në burgun e Nishit, në Serbi.

Më 8 janar 1826 lindi,  Gavril Dara i Riu, shkrimtar i njohur arbëresh, përfaqësuesi i Romantizmit shqiptar. Lindi dhe u rrit në Pallaci të Sicilisë në një familje të trashëguar bujarësh shqiptarë, që kishin kaluar përtej Adriatikut pas vdekjes së Skënderbeut. Po kështu Dara i Riu bëhet poeti trashëgimtar, pra brezi i tretë i një familjeje me kulturë kombëtare, ku kishin bërë emër gjyshi i tij Gavril Dara Plaku, dhe i ati Andrea, veçanërisht në mbledhjen e folklorit arbëresh. Dara mbaroi seminarin shqiptar të Palermos dhe përfundoi studimet për drejtësi dhe punoi si avokat. Si njeri i zoti në fjalë e në veprime, mori pozita administrative në disa qytete. Botoi një fletore letrare me emër Paligjenesi, që merrej me letërsi italiane. Në Romë, në vitet 1871-1874, drejtoi të përkohshmen La riforma. Fundin e jetës e kaloi në qytetin Xhirxhenti, në të cilin vdiq më 1885. Dara u mor me drejtësi, gazetari e poezi, duke pasur interes të veçantë për filozofi e arkeologji, por  mor me folklor dhe letërsi shqipe. Veprat i mbetën në dorëshkrim. Në dorëshkrim mbeti edhe kryevepra Kënga e sprasme e Balës, që u botua e plotë më 1906 në Katancaro. Më parë Zef Skiroi kishte nisur botimin e poemës më 1887, mirëpo një botim në vazhdime u bë në La Nazione Albanese gjatë viteve 1900-1902. Dara ka shkruar poemën më të arritur të romantizmit shqiptare, “Kënga e sprasme e Balës”  e vlerësuar nga kritika letrare në nivel me Këngët e  Milosaos të Jeronim De Radës. Këto dy poema janë më të shquarat e  poezisë romantike shqipe.

Më 8 janar të vitit 1980, vdiq në burg martiri  i fesë së krishterë, Ernest Çoba, kryeipeshkëv i Shkodrës. Ai lindi më 16 shkurt 1912 në një familje të vjetër qytetare shkodrane. Mësimet e para dhe ato të mesme i kreu në Seminarin Papnor. U shugurua meshtar më 9 shkurt 1936. Kreu detyra të ndryshme pranë seminarit papnor, ku ishte përgatitur. Shërbeu edhe si mësues i besimit ndër shkollat e qytetit. Pas vdekjes së imzot Thaçit dhe arrestimit të dom Mikel Koliqit, kreu njëherësh detyrën e zëvendës-famullitarit dhe të famullitarit të Shkodrës. Ishte një nga ipeshkvijtë që u shugurua në kohën më kritike për Kishën, kur bëheshin përpjekjet për ta shkëputur nga Selia e Shenjtë. Në prag të mbylljes së Kishave, në një të diel të hidhur, në sa ishte thirrur që të akuzohej nga regjimi komunist, Ernest Çoba u kthye në akuzues, duke mbajtur një fjalim të zjarrtë, që i ngjiste predikimit, për të mbrojtur Zotin e sulmuar. Ishte viti 1976 kur gjyqi komunist e dënoi me 25 vjet burg. Akuzohej se kishte mbajtur lidhje me Selinë e Shenjtë me anën e legatës italiane. Vdiq në spitalin e burgut në Tiranës, më 8 janar 1980.

Më 8 janar të vitit 2012, ndërroi jetë njëri nga intelektualët më të  shquar të Dërvenit të Shkupit, Dr. Ibrahim Klosi. U lind më 10 janar 1942 në fshatin Rashçe, në një familje ku dija dhe arsimi ishin kuptuar me kohë si motiv për emancipimin kombëtar. Babai i tij, mulla Xhemshit Krosi është njëri nga mësuesit e parë të fshatrave të Dërvenit, që  pas Luftës së Dytë Botërore përqafoi misionin fisnik për  përhapjen e arsimit në fshatrat e prapambetura të Dërvenit të Shkupit. Ibrahimi e kreu Normalen “Zef Lush Marku”, pastaj Akademinë Pedagogjike, e më vonë edhe Fakultetin Filologjik-Dega e Gjuhës dhe Letërsisë Shqiptare në Shkup. Dr.Ibrahim Krosi me penën e tij u veçua edhe si luftëtar i denjë për emancipimin politik kombëtar, gjë kjo që nuk mbeti pa u ndëshkuar në vitet 80-të të shekullit të kaluar, kur qe diferencuar ideo-politikisht nga ish – Lidhja Komujniste e Maqedonisë-ja, porse në fillim të pluralizmit politik. Sërish kyçet në jetën politike për të dhënë  kontributin e tij intelektual në organizimin politik të shqiptarëve.

Më 9 janar të vitit 1914, ishte shpallur gjendje shtet-rrethimi në Vlorë pas zbulimit të një komploti për të përmbysur qeverinë e përkohshme dhe për të penguar ardhjen e princ Vidit. Nga hetimet doli se komploti ishte organizuar nga një grup i quajtur Komiteti Shqiptar në Stamboll, në bashkëpunim me një grup turqish të rinj të udhëhequr nga majori turk Beqir Grebeneja, i cili kishte ardhur në Vlorë si përfaqësues zyrtar i Turqisë në Shqipëri. Ky Komitet kishte pajisur me fonde dhe armë rreth 200 turq, shumica me origjinë shqiptare; ata mbërritën në Vlorë me një avullore austriake për të shpallur si Sovran të Shqipërisë, Izet pashën,ish-ministër lufte në perandorinë osmane), edhe ky me prejardhje shqiptare. Por në përpjekje për të zbarkuar në Vlorë, 200 turqit u arrestuan nga xhandarët holandezë me urdhër të qeverisë së përkohshme, në marrëveshje me Komisionin e Kontrollit. Grebeneja dhe shokët e tij u nxorën para një gjykate ushtarake, kryesuar nga gjenerali de Veer, komandant i xhandarmërisë holandeze; Beqir Grebene u dënua me vdekje.

Më 9 janar të vitit 1999 forca të shumta ushtarake e policore serbe kishin ndërmarrë një aksion luftarak  kundër pozicioneve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës në fshatrat: Bradash, Beranë, Obranxhë, te Tabet e Llapashticës, të Zonës Operative të Llapit,  me ç’ rast ishin zhvilluar luftime shumë të rrepta.  Edhe ;pas përpjekjeve disa orëshe forcat serbe nuk kishin arritur ta thyenin qëndresën e luftëtarëve të lirisë. Serbët ishin kthyer me humbje në njerëz dhe teknikë lufte, duke pritur përforcime  nga Serbia.

Më 9 janar të vitit 1964, u lind në Tiranë, Fatos  Baxhaku, gazetar, analist, historian. Mësimet e para  e kreu ne shkollën asokohe 8-vjeçare, Emin Duraku dhe ” 20 Vjetori”. Shkollimin e mesëm e kreu ne gjimnazin “Ismail Qemali”. Pergjate viteve 1982-1986 studioi ne Unversitetin e Tiranes ne fakultetin e Histori-Filologjise ku u diplomua ne histori.  Qe nga 1986 e deri ne 1992 punoi ne Institutin e Historisë së Akademisë se Shkencave. Nga 1993 e deri ne 1998 ishte bashkëthemelues, kryeredaktor dhe gazetar i “Gazetes Shqiptare”. Ne periudhën 1998-1999 ishte kryeredaktor i pare i lajmeve ne televizionin “Klan”. Nga 2001 deri ne 2005 ishte kryeredaktor dje gazetar ne televizionin “Vizion Plus”. Ne 2006-20015 ishte kryeredaktor dhe gazetar ne te përditshmën “Shqip”.  Ka qene disa here pedagog i jashtëm i gazetarisë ne universitetet e Elbasanit dhe Tiranes. Ishte anëtar i Komitetit Shqiptar te Helsinkit. Vdiq më 17 gusht të vitit 2019.

Më 10 janar 1920 u vra atdhetari, Sali Nivica. Ai lindi më 15 maj 1890 në Rexhin të Kurveleshit të Sipërm, rrethi i Tepelenës. Ishte publicist, patriot, politikan e shkrimtar. Është dekorua me urdhrin Nderi i Kombit. Në vitin 1904 filloi studimet e shkollës së mesme në gjimnazin ‘Idadi Mylyki’ të Manastirit. Aty u lidh me atdhetarin Bajo Topulli, themelues i ‘Komitetit të Parë Kryengritës për çlirimin e Shqipërisë, aktivist i të cilit u bë edhe,  Sali Nivica. Më pas veprimtaria shkencore, politike dhe atdhetare e Sali Nivicës përqendrohet në Shkodër. Më 6 shkurt 1918 ftohet dhe bëhet anëtar i “Komisisë letrare”, ku dha një kontribut të veçantë për probleme të lëvrimit të gjuhës shqipe në Shkodër. Është ndër organizatorët e krijimit dhe zgjidhet anëtar i Komitetit ‘Mbrojtja Kombëtare e Kosovës’ dhe anëtar i kryesisë së tij, prej 7 anëtarësh  më 7 nëntor 1918. Aty bashkëpunoi me figura të ndritura kombëtare si Hoxha Kadri Prishtina, Hasan Prishtina, Bajram Curri, Kel Marubi, Sotir Peçi, Elez Isuf Ndreu, Gjergj Fishta, Ndre Mjeda, Vinçenc Prenushi, Sejfi Vllamasi etj. Si anëtar i Kryesisë, ai vuri në dispozicion të Komitetit Mbrojtja Kombëtare e Kosovës gazetën e tij Populli. Nga numri i parë e deri te ai nr.19 gazeta doli me moton ‘Për lavdinë e Atdheut’ dhe, gjatë punimeve të ‘Konferencës së Paqes në Paris’, deri te numri i fundit, numri 48, më 10 janar 1920. Gazeta Populli nën drejtimin e Sali Nivicës,  u bë pararojë të mendimit atdhetar të kohës, për me çlirue Kosovën dhe Dibrën, e çdo vend ku flitet shqip dhe  me e bashkue nën sundim të Shqipërisë së lirë’.

Më  10 dhjetor të vitit 2013, vdiq  në Tepelenë, Zagoll Shehu. U lind më më 15 janar të viti 1924 në Bënçë të Tepelenës, në një familje fetare me tradita atdhetare. Doli partizan në çetën e Ismail Kasos e më pas në batalionin, Baba Abaz, brigada e VI-të sulmuese. Për meritat e tij në dyluftim me pushtuesin nazi-fashist, shpirtin e tij luftarak, guximin, trimërinë e dashurinë për shokët shtabi i LANÇ për periudhën 1943-1945 i ngarkoi detyra të ndryshme, të cilat e kreu me devotshmëri. Luftoi edhe përtej kufijve shqiptarë, në Vishegrad të Jugosllavisë, më 9 maj 1945. Pas luftës ishte Shef i zbulimit të kufirit verior të Republikës së Shqipërisë gjatë viteve 1948-1950. Komandant divizioni i zbulimit të kufirit verior të Republikës së Shqipërisë gjatë viteve 1950-1952. Shef operativ i divizionit të V-të të Labërisë në Gjirokastër gjatë viteve 1952-1955. Pas lirimit nga detyra vendoset përfundimisht me gjithë familjen në qytetin e Tepelenës. Në jetën civile punoi  si kryetar i Komitetit të Këshillit Popullor në qytetin e Tepelenës. Vdiq në 10 dhjetor të vitit 2013 në Tepelenë.

Më 10 janar 1944 u vra, Kajo Karafili, komandant partizan, heroi i popullit.  Orhan Kajo Karafili,  lind në Bllacë të Poradecit në vitin 1921. Ishte  anëtar dhe atentator  i njohur në radhët e Lëvizjes Nacional-Çlirimtare gjatë Luftës së Dytë Botërore. Nga historiografia komuniste u portretizua si një nga të rënët e rezistencës shqiptare. Më 1938 arratiset pasi vret një xhandar, strehohet në Resnjë ku njihet me Myslym Pezën. U kthye me Pezë me  Haxhi Lleshin pasi Mbretëria Jugosllave u pushtua nga Gjermania në vitin 1941. Në një listë të datës 19 prill të vitit 1943 të gjyqtarit hetues, major Sartorio Greserterti shënjohet në listën e të akuzuarve numër “77” si Orhan Kajo Karafili.

Më 10 janar të viti 2015 vdiq mësuesi i popullit  Vehbi Hyseni. Veterani i arsimit, Vehbi Mehmet Hyseni, u lind, më 28 shkurt 1940, në Nasalcë, Komuna e Bujanocit. Shkollën fillore e mbaroi në fshatin e lindjes. Pas mbarimit të shkollimit të lartë Në vitin 1960- 1961, punoi si mësues në Komunën e Likovës, për të vazhduar pastaj në Konçul, në Tërnoc e Nesalcë. Në Beograd mbaroi Fakultetin e Defektologjisë, duke marrë titullin “Pedagog special”, me temën: “Problemet socio-psikiatrike fizikisht të hendikepuar me shqyrtim në Komunën e Bujanocit, për periudhën 5 vjeçare 1978/1982. Vehbi Hyseni, ishte në funksionin e sekretarit të arsimit, në Bujanoc, kur u ndërtua Pallati i Kulturës në qendër të Bujanocit. Pas ndërtimit të Pallatit të Kulturës, më 1982 u ndërtua Shkolla me mësim në gjuhën shqipe “Naim Frashëri”, pastaj Shkolla Fillore “Skënderbeu” në Zarbicë, shkolla në Novosellë e meremetime të tjera. Në vitin 1984, Vehbi Hyseni, largohet nga arsimi, duke u angazhuar si shef në Entin për Punësim në Bujanoc, prej nga doli në pension.

Më 11 janar të vitit 1998 vdiq,  Bedri Spahiu.  U lind në Gjirokastër, më  13 korrik të vitit 1908.  Ka qenë partizan ushtarak, prokuror në Gjyqin Special kundër Koçi Xoxës. U lind në lagjen “Palorto” të qytetit të Gjirokastrës. Në pamundësi ekonomike për të vazhduar klasat që i mbeteshin si dhe gjimnazin, më 16 maj 1923 u nis për Izmir, ku ndodhej edhe babai, me shpresë për të vazhduar shkollën. Mbaroi shkollën fillore italiane, në Stamboll dhe mori dëftesën e lirimit. Në Turqi qëndroi për katër vjet e gjysmë, prej 16 Maj 1923 deri 15 Shtator 1927. Kur u formua Shtabi i Përgjithshëm, ai zgjidhet anëtar i këtij Shtabi. Në Berat u zgjodh anëtar i Byrosë Politike dhe me këtë funksion ishte deri në 17 qershor të vitit 1955. Arrestohet më 17 qershor 1955 dhe izolohet për pesë ditë në një shtëpi. Mbas 15 ditësh, më 23 qershor 1955 internohet familjarisht në Elbasan. Më 1 qershor 1957, arrestohet dhe izolohet në Kalanë e Kaninës në Vlorë, prej ku transferohet në 4 janar 1958 për Tiranë. U dënua me 25 vjet. Në 6 tetor 1974 lirohet nga burgu dhe internohet drejt e në Selenicë. Lirohet nga internimi më 10 maj të vitit 1990.

Natën ndërmjet 11 e 12 janarit të vitit 1984, pas një përleshjeje me armë përballë inspektorëve dhe milicëve të UDB-së, ranë heroikisht Rexhep Mala e Nuhi Berisha.  Rexhep Mala, ishte atdhetar, simbol i qëndresës kombëtare shqiptare, hero i kombit. Lindi më 29 mars 1951 në Hogosht, në një familje me kushte mesatare ekonomike por me një traditë shumë të pasur atdhedashëse e patriotike. Shkollën fillore dhe tetëvjeçaren i kreu në vendlindje.  Në Gjilan si nxënës i vitit të III-të ishte ndër organizatorët e parë në organizimin e demonstratave të viti 1968 kur edhe dënohet me burg për të mitur.  Në vitin shkollor 1970-1971 ushtroi detyrën si mësimdhënës në fshatin Marec të Prishtinës, mirëpo i etur për dituri dhe për të studiuar, ndërpreu punën dhe u regjistrua në fakultetin Ekonomik në Prishtinë. Ishte  pjesëtar i Lëvizjes Nacional Çlirimtare dhe në vitin 1974 së bashku me Adem Demaçin  e shumë anëtarë të tjerë të organizatës arrestohet dhe pas 9 muaj hetimesh dënohet me 9 vite burg të rëndë. Më 23 maj 1983 pas 8 vitesh vuajtje e maltretimesh lirohet nga burgu ki kishte përjetuar tortura mizore nga UDB-ja por asnjëherë nuk ishte thyer. Pjesën më të madhe të dënimit e kishte kaluar i vetëm nëpër qeli të burgjeve jugosllave të cilat nuk arritën dot ta thyejnë apo të detyrojnë të jetë i urtë për regjimin jugosllav, që nuk e njohu kurrë në jetën e tij.

Nuhi Berisha, u lind më 3 tetor 1961 në Svircë të Dardanës (ish Kamenicë). Shkollën fillore e kreu në vendlindje, gjimnazin në Gjilan, ndërsa Fakultetin juridik dhe të Kulturës fizike i vijoi në Prishtinë. Ishte nxënës dhe student i shkëlqyeshëm. Me iniciativën e Rexhep Malës dhe të bashkëveprimtarëve të tjerë ka marrë pjesë në formimin e  Komitetit të  Studentëve në kuadër të Grupit Revolucionar,  i cili i ka shërbyer Lëvizjes çlirimtare të shqiptarëve si bërthamë e parë e Lëvizjes  studentore të vitit 1981. Rexhep Mala dhe Nuhi Berisha u vunë në themelet e një organizimi të lëvizjes çlirimtare, që vepronte në vazhdimësi. Nuhi Berisha dhe Rexhep Mala në mesnatën e 11 e 12 janarit 1984 ranë heroikisht gjatë përleshjes me forcat policore serbe në Kodrën e Trimave në Prishtinë.

Më 11 janar  të vitit 2006 vdiq Mark Sopi, ipeshkv i Kosovës gjatë viteve 1996-2006. Mark Sopi u lind më 26 shkurt të vitit 1938, në fshatin Binçë të komunës së Vitisë. Shkollimin fillor e mbaroi në vendlindje, ndërsa shkollën e mesme në Pazin të Kroacisë. Studimet në filozofi dhe teologji i ka filluar në Zagreb ndërsa i ka përfunduar në Romë. Në vitin 1968 ka filluar të shërbejë si prift i ri në Ferizaj, ndërsa nga viti 1974 ka shërbyer si famullitar në kishën e Zllakuqanit në Kosovën qendrore. Nga viti 1991 e deri më 1995 ka shërbyer si prift në Durrës. Në nëntor të vitit 1995, Selia e Shenjtë e emëroi atë ipeshkëv të komunitetit katolik shqiptar të Kosovës, post në të cilin ai trashëgoi, Nikë Prelën. Për shkak të rrethanave që ekzistonin në atë kohë në Kosovë, Mark Sopi është shuguruar në Romë në janar të vitit 1996, post ky në të cilin ai ka shërbyer për dhjetë vjet me radhë. Gjatë kohës së tij si Ipeshkëv i Kosovës, Imzot Sopi kontribuojë shumë në çështjen kombëtare dhe e forcojë kishën katolike shqiptare në Kosovë. Ai komunitetit katolik shqiptar në Kosovë i dha një zë të fuqishëm dhe gjithmonë e përdori një gjuhen të arsyeshme, të dialogut, mirëkuptimit dhe mençurisë.

 

Më 12 janar  të vitit 1862 u lind në Durrës, Andon Xanoni, jezuit, poet dhe novelist, gramatolog dhe publicist. Që fëmijë u shpërngul në Shkodër, ku u arsimua te etërit jezuitë. Duke parë talentin e tij, e dërguan të kryente shkollën e lartë në manastirin Kartusian në Porta Coeli në veri të Valencias, në Spanjë. Në vitin 1896 dha mësim një vit në kolegjin Gregorian në Kieri,  në juglindje të Torinos, në Itali. Bashkë me poetin Ndre Mjeda e me të vëllanë e tij Lazrin, Xanoni ishte anëtar aktiv i shoqërisë letrare “Agimi”, të themeluar më 1901, e cila punonte për nxitjen e përdorimit të gjuhës shqipe në letërsi, sidomos me anë të një alfabeti të ri. Ai i vendosi normat e retorikës dhe të stilit të shkrimit në dialektin verior të shqipes në një shkollë me ndikim si Kolegji Saverian. Ishte thtar i zëvendësimit të shumë huazimeve nga italishtja, turqishtja dhe sllavishtja me rrënjë fjalësh më të lashta shqipe. Si autor vjershash, prozash letrare, dramash e punimesh studimore në gjuhën shqipe, ai nuk ishte vetëm novator në gjuhë, por edhe stilist i shkëlqyer për kohën kur jetoi. Ka shkruar veprat “Gramatika shqyp”, dhe “shkurtorja e historisë së moçme”,  vjershën me frymën e Rilindjes “Rrnoftë Shqypnia”, kushtuar shpalljes së pavarësisë. Xanoni vdiq në Shkodër më 16 shkurt 1915 dhe çmohet si një veteran i arsimit dhe i kulturës shqiptare.

Më 12 Janar 1923, vdiq albanologu i shquar çek, Jan Urban Jarnik. Ai ka dhënë një kontribut të madh në zhvillimin e gjuhës shqipe dhe të folklorit shqiptar, si dhe për krijimin e miqësisë mes popullit çek dhe shqiptar. Ndër veprat e tij mund të dallohen “Kontributi për njohjen e dialekteve shqiptare”, “Përralla dhe anekdota shqiptare”, etj. Më e rëndësishme është korrespondenca e albanologut Dr. Urban Jarnik me personalitetet më të rëndësishme të Rilindjes Kombëtare: Naim Frashëri, Jeronim de Rada, Konstandin Kristoforidhi, Thimi Mitko etj.

Më 12 janar të vitit 2017 vdiq në Prishtinë, Ramiz Jakup Kelmendi, shkrimtar, përkthyes dhe  publicist shqiptar. U lind në Pejë më 20 dhjetor të vitit 1930. Mësimet fillore i mbaroi në vendlindje. Në kohën kur duhej të regjistrohej në shkollën e mesme,  u burgos për motive politike, në vitin 1945. Dënohet në të njëjtin proces gjyqësor të montuar, bashkë me Marije Shllakun dhe krejt grupin e patriotëve, në Prizren, por meqë kishte qenë  i mitur (16-vjeç), i mban vetëm 30 ditë burg dhe lirohet. Më 1950 regjistron Fakultetin Filozofik në Beograd, Dega e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe. Studimet në fillim i financonte familja meqë nuk i jepet bursa për studime. Diplomon në vitin 1955 me temën “Proza e Migjenit”. Në vitin 1967 emërohet kryeredaktor i Redaksisë së Botimeve në ndërmarrjen botuese “Rilindja”. Për katër vjet me radhë ishte Drejtor i Teatrit Popullor Krahinor. Në vitin 1969 zgjidhet profesor i letërsisë shqipe në Shkollën e Lartë Pedagogjike në Prishtinë. Ligjëronte lëndën “Historia e letërsisë shqiptare nga Rilindja e deri sot”. Ramiz Kelmendi arriti të krijojë edhe një opus të begatë letrar. Botoi 12 vëllime me tregime, 8 romane, dhjetëra udhë-përshkrime, 3 radiodrama, 3 drama televizive, 39 tekste satirike, një skenar filmi, 4 tekste shkollore, monografinë “Shqipëria e Marije Shllakut”, dhe me mijëra shkrime publicistike natyrash të ndryshme.

Më 13 janar të vitit 1993 vdiq, Ndrekë Luca,  artist i popullit, aktor i madh i teatrit dhe i filmit. U lind më 3 shtator të bitit 1937, në fshatin Derjan Dukagjinit. Pasi punoi disa kohë si ushtarak në aviacion, nga viti 1950 vijoi si aktor në Teatrin Popullor me rolin e Kel Dhembacit në dramën “Halili dhe Hajria” të Kolë Jakovës. Spikati më vonë me rolin e Jagos në tragjedinë e Shekpsirit “Otello”, dhe në dramën “Toka jonë” të Kolë Jakovës. Në dramën Arturo Ui të Brehtit, Ndrek Luca luajti rolin e Xhirit duke sendërtuar me një gjuhë shprehëse, përkitazi parimeve brehtiane të teatrit, planet satirike me ato dramatike. Luca është aktor i thyeshëm, që operon me plane të ndryshme interpretative, sa komike, po aq tragjike, sa heroike, po aq të rëndomta, duke e “thyer” modelin paraprak. Është nga aktorët e zëshëm të filmit artistik shqiptar, duke realizuar mbi 30 figura, të veçanta në llojin e tyre, si Dom Pali (“Komisari i dritës”), Ndrio (“Udha e shkronjave”), Gjini (“Plagë të vjetra”), Pjetër Mustakuqi (“Operacioni Zjarri”), Ramiu (“Duel i heshtur”) etj. Ndrek Luca zotëronte një mimikë tepër ekspresive; përdorte me mençuri gjestin e figurshëm, plastikën dhe mjete të tjera të njëmendësimit të jashtëzakonshëm  të personazhit.

Më 13 janar të vitit  1989, ka vdekur,   dom Pjetër Gruda. Lindi në fshatin Grudë të Malit të Zi më 1 gusht të vitit 1922. Studimet e formimin për meshtar i bëri në Kolegjin Saverian e Seminarin Papnor në Shkodër. Meshën e parë e kremtoi më 1946. Që nga ky vit filloi misionin e tij meshtarak duke u emëruar famullitar në Shkrel, prej nga më vonë u transferua në Sheldi, ku qëndroi deri në vitin 1967, vit ky kur u mbyllen Kishat dhe tempujt tjerë fetar nga regjimi komunist në Shqipëri. Pas mbylljes së tempujve dhe institucioneve fetare, dom Pjetër Gruda, si shumica e klerikëve tjerë, qe detyruar të punonte si punëtor krahu në Ndërmarrjen Bujqësore të Bushatit. Në vitin 1972 ndërsa shërbente në Bushat u arrestua dhe u dënua më 20 vjet burgim si  spiun i Vatikanit nga komunistët, dhe u dërgua me duar të lidhura në Ballsh të Sarandës, qytet në burgun e të cilit vdiq më 13 janar 1989, tre muaj para amnistisë së klerikëve.

Më 13 janar të vitit 1999,  me ndërmjetësimin e OSBE-së ishte arritur marrëveshja për lirimin e  tetë robërve  serbë të luftës që ishin ndaluar nga UÇK-ja me  9 pjesëtarët e UÇK-së, të cilët ishin mbajtur  në burgun e Nishit, nga regjimi i Milosheviqit. Përfaqësuesit e SHP të UÇK-së, Jakup Krasniqi, Sokol Bashota dhe Ramë Buja, pastaj përfaqësuesit e Bashkësisë Ndërkombëtare, Kristofer Hill, Volfgang Petriq dhe Viliam Voker arritën marrëveshjen e shkëmbimit të trupave. Ushtarët serbë ishin marrë në dorëzim nga verifikuesit e OSBE-së. Ndërkohë, regjimi i Milosheviqit kishte liruar nga burgu  i Nishit 9 pjesëtarët  e UÇK-së, që ishin kapur gjallë pas Betejës në Pashtrik, më 14 dhjetor të vitit 1998, shumica prej tyre të plagosur rëndë.

Më 14 janar të vitit 1822 lindi Jani Vreto. U lind në fshatin Postenan, pranë Leskovikut, në Vilajetin e Janinës. Mësimet i ndoqi në një shkollë greke në Vurban afër Konicës, kurse nga viti 1843 deri më 1847 ndoqi gjimnazin e mirënjohur “Zosimea” në Janinë. Më 1854 u shpërngul në Konstantinopojë, ku i ati merrej me tregti. Ishte njohur e lidhur me figurat udhëheqëse të lëvizjes kombëtare shqiptare: Hasan Tahsini, Sami Frashëri, Pashko Vasa dhe Ferid pashë Vlora. Mmbante letërkëmbim me figura të shquara shqiptare në Egjipt si Thimi Mitko, Spiro Dine dhe Thimi Thoma Kreji si dhe me Dhimitër Kamardën dhe Jeronim De Radën. në Itali. Në vjeshtën e vitit 1877 u bë anëtar themelues i Komitetit qendror për mbrojtjen e të drejtave të kombësisë shqiptare.  Në maj 1878, botoi veprën “Apologjia”, në Konstantinopojë, në greqishte, në të cilën shtjellon prejardhjen e shqiptarëve, gjuhën, trevat e banuara prej tyre e të drejtat e tyre. Në fillim të vitit 1879 u caktua anëtar i komisionit të ngritur nga Komiteti qendror për të vendosur për alfabetin përfundimtar të shqipes. Më 12 tetor 1879 mori pjesë në themelimin e Shoqërisë së të shtypurit shkronja shqip. Vretoja shkoi në Bukuresht që të zgjonte interesimin për lëvizjen kombëtare ndër shumë shqiptarë dhe themeloi një seksion të Shoqërisë së të shtypuri shkronja shqip. Pas kthimit në Stamboll, Vretoja punoi në organit periodik “Drita”, që më pas mori emrin “Dituria”, e cila doli në Konstantinopojë nga gushti 1884 deri në korrik 1885. Në dhjetor 1884 ai bashkëpunoi për themelimin e shoqërisë Drita të Bukureshtit dhe shërbeu si sekretar i saj duke bërë praktikisht gjithçka në shtypshkronjë Ndërroi jetë në korrikun e vitit 1900 në Athinë.

Më  14 janar të vitit 1884, lindi Thanas Floqi, firmëtar i Aktit të Pavarësisë në Vlorë, në vitin  1912  dhe ndër themluesit e shoqërisë “Malli i Mëmëdheut”, e cila u shkri më vonë me shoqërinë “Vatra”. Pasi përfundoi gjimnazin në Misolongji të Greqisë, vazhdoi studimet për Drejtësi në Universitetin e Athinës, por kthehet në atdhe pa mundur t’i përfundojë. Më pas migron në Shtetet e Bashkuara të Amerikës ku merret me veprimtari atdhetare, në shoqëritë “Malli i Mëmëdheut” dhe “Vatra”. Në 1908 kthehet dhe vendoset në Vlorë, ku kontribuon në mbrojtjen e gjuhës shqipe dhe merret gjithashtu edhe me veprimtari në fushat e artit dhe muzikës. Hap shkollën e parë shqipe të Fierit në Cakran. Në Vlorë përgatit së bashku me Marigo Pozion dhe Petro Fotografin përgatitën  flamurin  të pavarësisë. Pas shpalljes së Pavarësisë, vazhdon të merret me aktivitete në shërbim të çështjes Shqiptare, si jurist për administratën, si përkthyes për Komisioni Ndërkombëtar të Kontrollit dhe si kryesekretar në Ministrinë e Drejtësisë. Në 1913 vendoset në Elbasan ku bashkëpunon me Aqif Pashë Elbasanin dhe jep mësim në Normalen e këtij qyteti. Aty shquhet, veç të tjerash, edhe për organizimin e aktiviteteve muzikore të qytetit. Vdiq në vitin 1945.

Më 14 janar të viti 1952, në fshatin Kisharekë të Drenicës, u lind Gani Syla, veprimtar, i burgosur politik. Shkollën fillore e ka nisur në vendlindje ndërsa e ka përfunduar në Komoran. Në Prishtinë ka mbaruar Shkollën e Mesme. Në vitin 1973 regjistron degën e Filozofi-Sociologjisë në Fakultetin Filozofik, të cilin e ndërprenë në vitin 1974, kur i përkushtohet tërësisht organizimit ilegal në Grupin Revolucionar të Kosovës. Në vitin 1979 burgoset dy muaj për kundërvajtje, në Gjykatën komunale në Drenas, ish Gllogoc. Pa mbaruar këtë dënim, në Burgun e Prishtinës, dërgohet në Burgun e Shkupit, ku në vitin 1980 dënohet me 4 vjet burg. Fillon vuajtjen e dënimit në Burgun e Idrizovës, në Maqedoni deri në shkurt të vitit 1982, kur Sigurimi jugosllav e transferon në Burgun e Prishtinës, për ta dënuar me 12 vjet burg, të cilat i mbajti në burgun e Mitrovicës dhe në Burgun Hetues të Somborit, në Vojvodinë. Nga burgu është liruar në vitin 1990. Pas burgut, nga viti 1990 – 1994 ushtron disa funksione dhe merret me një sërë aktivitetesh. Në Prill-qershor të vitit 1999, ishte Zëdhënës i UÇK-së dhe Zëvendëskomandant për Zonën e Veriut; anëtar i Fondit Vendlindja Thërret. Pas luftës ka kryer detyra me rëndësi në Kosovës e pavarur. Vdiq më 4 korrik të vitit 2019.

Më 14 janar të vitit 1962, në fshatin Llugë të Besianës, (ish-Podujevë) u lind Bedri Sokoli. Bedriu shkollimin fillor e kreu në Lluzhan, ndërsa të mesmen e regjistroi në vitin shkollor 1977-1978 në Qendrën Arsimore “8 Nëntori”,  në Besianë.  Më 1 nëntor 1989, demonstratat në Prishtinë ishin masivizuar dhe ishin përhapur në shumë sheshe të kryeqytetit të Kosovës. Në ato demonstrata kishin marrë pjesë edhe dy të rinj militantë, Afrim Zhitia, Fahri Fazliu,. Ditën e një nëntorit të vitit 1989,  në orët e mbrëmjes, Bedriu ndodhej në ballë të protestuesve. Një inspektor i sigurimit, i veshur me rroba civile,  iu kishte afruar Bedriut, të cilin pas një kacafytjeje e kishte shtrirë për tokë. Bedriu kishte rezistuar  me tërë fuqinë dhe në një rast, duke mos arritur ta pezullonte,  inspektori hap zjarr me revolen e tij dhe e godet për vdekje. Atë ditë në protesta ishin përleshur me policinë  edhe Afrim Zhitia e Fahri Fazliu por u kishin shpëtuar nga duart. Një ditë më vonë më 2 nëntor, në Kodrën e Diellit, në Prishtinë, të dy bien në altarin e atdheut pas një qëndrese heroike, duke luftuar kundër tërë një policie.

Më 15 janar të vitit 1862 lindi Isa Boletini. Në moshën 17 vjeçare mori pjesë si luftëtar i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, në betejën e Slivovës, më 20 prill të viti 1881,  kundër forcave osmane. Përkrahu Haxhi Zekën dhe atdhetarët e tjerë në themelimin e Lidhjes Shqiptare të Pejës (1899-1900) dhe në qëndresën e saj kundër sunduesve osmanë dhe qarqeve shoviniste fqinjë. Në vitin 1902 u hap lajmi në të gjithë Kosovën se së shpejti në Mitrovicë, Rusia do të hapte një konsullatë. Qëllimi i saj ishte për t’i shkuar në ndihmë Serbisë. Në atë kohë Isa Boletini, sa e mësoi atë lajm, i çoi fjalë Valiut duke i thënë se ai nuk do ta lejonte që të hapej konsullatë ruse në Mitrovicë. Në ditët e pavarësisë, në krye të përfaqësuesve të Kosovës, u ndodh përkrah Ismail Qemalit, në Vlorë dhe mori pjesë aktive në organizimin e forcave të armatosura për mbrojtjen e Qeverisë së Përkohshme të Vlorës. Këtu ngarkohet dhe krijon Gardën e parë të Ushtrisë shqiptare duke vendosur rregull në disa zona të jugut e duke mbrojtur zonat e bregdetit nga forcat greke. Më 1913, si anëtar i delegacionit shqiptar e përfaqësues i Ushtrisë Shqiptare, së bashku me Ismail Qemalin shkoi në Londër, ku protestoi me forcë kundër vendimit të Fuqive të Mëdha për copëtimin e Shqipërisë. Në vitin 1915, malazezët pushtojnë Shkodrën. Isa Boletini dhe me disa anëtarë të familjes dhe të afërm të tij shkon në Cetinë pasi kishte marrë siguri nga ambasadori i Francës. Pak orë më pas, në mëngjes, Isa Boletini ishte rrethuar me xhandarë malazezë. Më 23 janar të vitit 1916, Isa Boletini,  u vra në pritë nga  serbët e malazezët, në Podgoricë, së bashku me të bijtë Halilin dhe Zahidin, nipërit Jonuzin dhe Halitin, si dhe tre luftëtarë të tjerë.

Më 15 janar, në Reçak,  në përpjekje për ta mbrojtur popullatën e rrezikuar në mënyrë fatale nga barbarët serbë kanë rënë dëshmorë, luftëtarët e UÇK-së të Zonës Operative të Neredimës:  Ali Beqa nga Pusteniku i Kaçnikut, Ismail Luma nga Kraishta e Lypjanit,  Mehmet Mustafa,  Shaqir Berisha,  Kadri Syla, Enver Rashiti, të gjithë nga Reçaku, Skënder Çarri nga Graiçevci, Nazim Kokallari nga Budakova dhe Sadik Mujota nga Mallapolci. Me rastin e rënies së Sadik Mujotës është vrarë  edhe bija e tij Hanëmshaheja 16-vjeçare.  Janë shpallur dëshmorë edhe të rënët e asaj dite: Hasan Bilalli, Sadik Osmani, Nexhat Ramadani dhe Ragip Bajrami.

Më 15 janar të vitit 1999 në  Reçak të Shtimes serbët vranë e masakruan 45 civilë shqiptarë. Atë ditë forcat ushtarake e policore serbe pasi kishin zënë dhe i kishin arrestuar banorët e fshatit kishin filluar edhe likuidimin dhe masakrimin mizor të tyre.  Atë ditë në Reçak u vranë dhe masakruan barbarisht:  Banush Azemi, Ragip Bajrami, Halim Beqiri, Rizah Beqiri, Zenel Beqiri, Lutfi Bilalli, Ajet Emini, Bujar Hajrizi, Myfail Hajrizi, Skënder Halili, Haqif Hysena, Hajriz Ibrahimi, Hakip Imeri, Murtez Imeri, Nazmi Imeri, Mehë Ismajli, Muhamet Ismaji, Ahmet Jakupi, Eshref Jakupi, Hajriz Jakupi, Mehmet Jakupi, Xhelal Jakupi, Jashar Jashari, Raif Jashari, Shukri Jashari, Fatmir Limani, Nexhat Limani, Salih Limani, Bajram Mehmeti, Hanumshahe Mehmeti, Arif Metushi, Haki Metushi, Ahmet Mustafa, Asllan Mustafa, Muhamet Mustafa, Sadik Osmani, Jashar Salihu, Shukri Salihu, Bajrush Shabani Ahmet Smajli, Sheremet Syla, Shyqëri Syla, Bajram Xheladini, Njazi Zymeri.

Më 16  janar të vitit 1951 vdiq, Dom Ndoc Nikaj, atdhetar, shkrimtar, publicist. U lind në Shkodër më 9 mars  të vitit 1864. Ishte ndër  prozatorët e parë shqiptarë që shkruan prozë në gjuhën shqipe. Mësimet fillestare i kreu te françeskanët, kurse në moshë 13 vjeçare hyri te jezuitët në Kolegjin Papnor në Shkodër të cilat i përfundoi më sukses duke u bërë meshtar më 1888. Pas shugurimit si ndihmës-famullitar, për 2 vjet  me radhë shërbeu në Shkodër, mandej në famullinë e Shkrelit, Dajçit e Bregut të Bunës.  Në pranverën e vitit 1913 Ndoc Nikaj themeloi një gazetë tjetër, Besa Shqyptare, që dilte dy deri katër herë në javë deri në vitin 1921. Nga 29 korriku 1915 po kjo gazetë pati emrin Zani i Shkodrës. Përveç punës për nxjerrje gazetash, Ndoc Nikaj kishte edhe firmën e vet të vogël botuese, Shtypshkronja Nikaj. Pas shpalljes së Pavarësisë dhe të vendosjes së qeverisë shqiptare, Dom Ndoci nuk desh të merrej me veprimtari politike. Vdiq në burgun e Shkodrës në janar 1951. Ndoc Nikaj është pararendës i prozës në gjuhën shqipe, me Mihal Gramenon, Milto Sotir Gurrën, Foqion Postolin, Filip Papajanin, Mid-hat Frashërin, Ernest Koliqin e të tjerë. Ka shkruar Marcja: martirja e parë e krishtenimit, Historia E Shqypnisë, Historia e Turkisë,  Dashunia e fshehtë, Shkodra e rrethueme, Tivari i marrun, Fejesa n’ djep, Ulqini i mârrun, Lulet në thes, e shumë vepra  të tjera.

Më 16 Janar të vitit 1910, vdiq në Burgun e Manastirit, atdhetari,  Vasil Negovani. Ai u akuzua nga  kleri antishqiptar grek, pasi kërkonte që shërbesat në kishat ortodokse shqiptare të kryheshin në gjuhën shqipe. Mbetet një nga shumë martirë që janë flijuar për gjuhën dhe kulturën shqipe. Pjesë nga Uratesa funerale në nder të At Vasil Stiliadin nga Negovani. Me rastin e vdekjes së priftit patriot at Vasil Stiliad Negovanit në Shqipëri, Fan Noli mbajti këtë uratë përshpirtjeje në kishën e Shën Gjergjit, në Boston. Ai tha se Imzot Vasili dritën e mësimit e mori në Rumani dhe në Athinë dhe mjafton të themi që ish një nga ata të pakët priftërinj të mësuar që kemi në Shqipëri, kishte thënë, Fan Noli.

Më 16 Janar të vitit 1936, në Gjirokastër  lindi,  Adem Harxhi. Në vitin 1960 mbaron me diplomë të shkëlqyer Fakultetin e Mjekësisë dhe caktohet Pedagog në Klinikën e Neurologjisë së Fakultetit. Shpejt ky emërim u anulua dhe u dërgua mjek në okulist në rrethin e Gjirokastrës. Ai ngriti të parin repart të okulistikës, që u shërbente rretheve Gjirokastër, Sarandë, Tepelenë dhe Përmet. Ne vitin 1969, emërohet drejtor i spitalit të Gjirokastrës duke ushtruar dhe detyrën e mjekut okulist, detyra te cilat i mbajti deri ne vitin 1986, kur u emërua mjek pranë ambasadës së Shqipërisë në Budapest-Hungari. Për shumë vite, deri sa u largua nga Gjirokastra, ka qenë pedagog i Fiziologjisë dhe Anatomisë në degët e “Biologjisë” dhe në atë të “Ciklit të Ulët” të Universitetit “Eqrem Çabej” Gjirokastër. Gjatë jetës së gjatë si mjek dhe si punonjës në fushën e organizimit shëndetësor, Dr. Adem Harxhi ka botuar dhe referuar shumë artikuj në shtypin vendës. Ka referuar shumë tema shkencore në sesionet shkencore, kudo nëpër rrethet e Shqipërisë. Ka botuar artikuj edhe në revista mjekësore të huaja.

Më 17 janar të vitit 1468 vdiq Gjergj Kastrioti-Skënderbeu. Rrjedhë nga dera bujare e Kastriotëve. Ishte udhëheqësi më i madh  ushtarak shqiptar. Si anëtar i familjes fisnike të Kastriotëve, u mor si peng në oborrin perandorak osman, ku u arsimua dhe hyri në shërbim të sulltanit, për njëzet vitet në vijim.  U ngrit në karrierë sipas gradave, duke kulmuar në emërimin si sanxhakbej i Sanxhakut të Dibrës në vitin 1440. Në vitin 1443, ai braktisi osmanët gjatë betejës së Nishit dhe u bë sundimtar i Krujës, Sfetigradit dhe Modriçës. Në vitin 1444, u emërua prijës i Lidhjes së Lezhës, që konsolidoi fisnikërinë e kohës në Shqipëri. Përkundër vlerës së tij ushtarake, ai nuk ishte në gjendje të bënte më shumë se sa të mbante zotërimet e tij brenda një treve shumë të vogël në Shqipërinë e veriut, ku ndodhën pothuajse të gjitha fitoret e tij kundër osmanëve. Skënderbeu zhvilloi luftë mbrojtëse, dhe për 25 vjet, nga viti 1443 deri në vitin 1468, ushtria prej dhjetëra mijëra luftëtarëve luftoi e fitoi kundër forcave osmane, të cilat ishin vazhdimisht më të mëdha dhe më të furnizuara. Në vitin 1451, nënshkroi një traktat me Alfonsin e Napolit për të siguruar një aleancë mbrojtëse, edhe pse ai mbeti një sundimtar de fakto i pavarur. Në vitet 1460–1461, Skënderbeu mori pjesë në luftërat civile të Italisë në mbështetje të Ferdinandit të Parë  të Napolit. Në vitin 1463, ai u bë komandanti kryesor i forcave të papa Piut të II, por papa vdiq ndërsa ushtritë ishin shkapërderdhur. Së bashku me venedikasit ai luftoi kundër osmanëve gjatë Luftës osmano–venedikase të viteve 1463–1679, deri në vdekjen e tij në janar të vitit 1468. Aftësitë ushtarake të Skënderbeut përbënin një pengesë të madhe për zgjerimin osman, dhe ai u konsiderua nga shumë njerëz në Evropën Perëndimore si një model i rezistencës kundër turqve. Sot, ndër shqiptarë, Skënderbeu njihet Heroi  i pakontestuar kombëtar në të gjitha viset shqiptare dhe i shqiptarëve kudo në botë.

Ndoc Martin Camaj lindi në Shkodër, më 17 janar të vitit 1880. Ishte nxënës i Kolë Idromenos, i cili e drejtoi atë në rrugën e artit. Prej vitit 1904-1907 ishte bursist dhe frekuentues i Shkollës Normale në Kolegjin italo-shqiptar të San Demetrio Corone. Gjatë kësaj periudhe realizoi edhe afresket e ndërtesës. Në të njëjtin vit vendoset në Paris ku për dy vjet ndjek një bursë studimi në Shkollën e Arteve të Bukura. Në vitin 1913 sëmuret nga tuberkulozi dhe më 6 dhjetor të vitit 1916 ndahet nga jeta.  i vetëm dhe i varfër në një sanatorium të Parisit. Sot, në Shqipëri Martini është i njohur vetëm përmes portretit të “Doktor Prelës”, të realizuar në kulmin e krijimtarisë së tij në Paris. Ky portret është i ekspozuar në seksionin “Fillesat e pikturës në qytetet shqiptare” (1883-1930) në Galerinë Kombëtare të Arteve.

Më 17 janar të vitit 1982 në Untergrupenbah afër qytetit Heilbronn, Landi i Shtuttgart-it, në Gjermani, në një atentat të përgatitur nga UDB-ja jugosllave u martirizuan atdhetarët shqiptarë të Kosovës: Jusuf Gërvalla, Kadri Zeka dhe Bardhosh Gërvalla. Jusuf Gërvalla u lind në Dubovik, 1 tetor 1943.  Ka qenë veprimtar, shkrimtar dhe organizatori i Lëvizjes kombëtare për çlirim dhe bashkim kombëtar. Ishte themelues i grupit marksist-leninist Lëvizja Kombëtare për Çlirimin e trojeve shqiptare. Shkollimin  lartë tij vijoi në Prishtinë e Ljubjanë, më pas punoi si gazetar në Shkup e Prishtinë. Një nacionalist i zëshëm, i cili i shpëtoi arrestimit nga UDB-ja dhe kërkonte azil në Gjermani ku dhe themeloi Lëvizjen Popullore për Republikën e Kosovës. U vra nda UDB-ja më 17 janar të vitit 1982.

Kadri Zeka lindi më 25 prill të vitit 1953 në fshatin Poliçkë, Malësia e Dardanës. Shkollën fillore e mbaroi në Desivojcë. Meqë më 1968 familja e tij u shpërngul në Gjilan, këtu mbaroi shkollën e mesme. Më 1972 regjistrohet në Fakultetin Jurdik, në Prishtinë, dega e gazetarisë. Më 1973 Kadri Zeka u takon radhëve të organizuara të “Grupit revolucionar”. Ishte në një celulë me Rexhep Malën, Hilmi Ramadanin dhe Hydajet Hysenin, që ishte shoku i tij i pandashëm. “Në fakt ky katërsh ka funksionuar, poashtu fshehtë, si një bërthamë gjysmë e organizuar, edhe gjatë viteve të mëparshme. U vra më 17 janar të vitit 1982.

Bardhosh Gërvalla u lind në vitin  1951, në Dubovik. Ishte tetëvjeçar, kur familja bashkë me të, mërgoi në Slloveni. Atje mbaroi shkollën fillore dhe të mesme në gjuhën sllovene Pastaj u kthye në Kosovë dhe u regjistrua në Universitetin e Prishtinës, ku studioi anglishten. Gjatë kohës së studimeve ai këndoi e komponoi këngë bashkë me të vëllain, Jusufin. Më 1974 shkoi në Gjermani, ku u punësua si punëtor social në Ludvigsburg. Aty pati rastin të takojë dhe të njohë shumë mërgimtarë nga Kosova, të cilëve vazhdimisht u doli në ndihmë.

Më  18 janar të vitit 1880 u lind në Mitrovicë, Ferat bej Draga,  i biri i Ali pashë Dragës, pjesëmarrës në Luftën Osmano-Ruse të vitit 1887 me ç’ rast ishte graduar pashë. U shkollua në Stamboll, dhe në lëvizjen për arsimin shqip mbështeti alfabetin latin për shqipen. Gjatë Revolucionit Xhonturk, së bashku me të vëllain Nexhibin dhe Bajram Currin, Hasan Prishtinën dhe ulema e parinë shqiptare u mblodhën për të përkrahur rikthimin e kushtetutës. Më 27 shkurt deri më 6 mars 1913 mori pjesë në punimet e Kongresit të Trieshtit.   Më 1919 Ferat be Draga ndihmoi Nexhibin në ngritjen e organizatës politike legale e quajtur, “Xhemiet”. Kjo ishte Organizatë politike kombëtare shqiptare e veshur me petkun fetar islam, mundësi e vetme për organizimin politik shqiptar legal jashtë partive politike serbe. Në anën tjetër, përmes të vëllait, Hajdinit në Shkodër, mbante lidhje veprimi ilegal me Komitetin “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”. Me 1920 përfaqësoi “Xhemietin” në kontaktet me qeverinë e Nikollë Pashiqit në Beograd. Më 1920 në Kongresin e Shkupit, kur u formua Xhemjeti, u zgjodh për kryetar. Në moshën 64 vjeç e zëvendësoi lapsin me pushkën dhe, duke shkelë mbi fërkemet e Ibrahim Lutfiut, nga Mitrovica kaloi në Llapushë, për t’ju bashkuar Çetës së profesor Imer Berishës  e Ukë Sadikut. Më 2 dhjetor të vitit 1944, vdiq në Krelan të Gjakovës.

Më 18 janar të vitit  1888 u lind në Stamboll, Rexhep Mitrovica. Ishte veprimtar i hershëm i çështjes kombëtare, nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë, nëpunës, ministër dhe kryeministër i Shqipërisë gjatë viteve 1943-1944. Mësimet e para fillore i kreu në gjuhën turke.  I vazhdoi mësimet në gjimnazin Mbretëror të Selanikut.  Shkollimin e lartë në Paris detyrohet ta ndërpresë mbas dy vitesh, prej vdekjes së të atit. Pas kthimit në Shkup, Rexhepi mori drejtimin e shkollës profesionale. Së bashku me Bedri Pejanin e Sali Gjukën më 1908 udhëhoqi një fushatë propagandistike si parapërgatitje për Kongresin e Manastirit. Në prill të 1910 merr pjesë në Kongresin e Dytë të Manastirit. Merr pjesë në Shpalljen e Pavarësisë në Vlorë, më 1912 ku firmos Rexhep. Ishte ai që propozoi sekretarët e Kuvendit. Më 6 prill 1941 Gjermania naziste sulmon Mbretërinë Jugosllave, gjë që pritet me entuziazëm nga krerët e popullit shqiptar të Kosovës që kishin pësuar politikat gjenocidale të Jugosllavisë. Në gjysmën e nëntorit 1944 Rexhep Mitrovica, Xhafer Deva, Tahir Zajmi, Xhelal Mitrovica, dhe Rexhep Krasniqi, morën rrugën e mërgimit. Gjatë periudhës 1945-1947 Xhafer Deva qëndroi në Austrinë perëndimore. Në verë të këtij viti, ai bashkë me Xhelal Mitrovicën, Tahir Zajmin dhe Ali Dragën shkuan në Itali. Me ndihmën e një deputeti turk me origjinë shqiptare nga Prizreni,  Rexhep Mitrovica mori lejen për të shkuar në Turqi, ku dhe vdiq më 21 maj të vitit 1967.

Më  18 janar të vitit 1935, u lind në Durrës,  Pjetër Arbnori. Ka qenë i përndjekur politik në kohën e regjimit komunist, shkrimtar, deputet dhe Kryetar i Kuvendit të Shqipërisë. U lind në gjirin e një familjeje shkodrane. I ati ishte oficer xhandarmërie, mori pjesë në qëndresën kundër pushtimit italian më 7 prill në Durrës, drejtuar nga Abaz Kupi. Pjetri ndoqi shkollimin në Mësonjëtoren e Korçës klasën e parë fillore. Klasën e tretë të fillores e ndoqi në Kolegjin Saverian dhe më pas shkollën e mesme e kreu në gjimnazin “29 Nëntor” Në vitet 1949-1950 u organizua me shokë e bashkëmoshatarë në grupe treshe që shtypnin dhe shpërndanin trakte, grumbullonin dhe transportonin traktet e Komitetit “Shqipëria e Lirë” që hidheshin nga avionët. Pasi u pushua nga puna, iu gjet një vend në një shkollë tetëvjeçare në Dukagjin. Më 1957 iu dha leje që të vazhdonte me korrespondencë Universitetin Shtetëror të Tiranës. Me vendim të Komitetit të Partisë në Durrës u caktua mësues letërsie në Shkollën e Mesme Bujqësore në Golem, në shkollën Pjetër Toma. Më 1962 u arrestua i akuzuar se kishte  dashur të formonte një parti social-demokrate, gjë për të cilën u dënua me 25 vjet burg. pas tetëmbëdhjetë viteve burg e ridënuan edhe  10 vite të tjera. Në vitet 1990 u rreshtua në Partinë Demokratike të Shqipërisë dhe për një kohë ka qenë edhe kryetar i Kuvendit. Vdiq në Napoli të Italisë me 8 korrik të vitit 2006.

Më 19 janar të vitit 1900 lindi në Tiranë, Skënder Luarasi, arsimtar, përkthyes, dramaturg, publicist, studiues, vullnetar në Luftën e Spanjës, komunist,  idealist.  Lindi në Luaras të Kolonjës, Ishte i biri i Petro Nini Luarasit, pasardhës të familjes Kostallari të Luarasit. Arsimin fillor shqip në Korçë e në Negovan dhe më pas studioi në Stamboll. U diplomua në Fakultetin e Filologjisë në Vjenë më 1930. Në vitet 1930-1936 punoi  mësues në Tiranë, Vlorë dhe në Shkodër. Ishte i pari shqiptar që u nis në dhjetor të 1936 nëpërmjet kufirit grek nga Follorina për të shkuar në Athinë, më pas në Francë e në fund në Spanjë. Në dhjetor të 1936 Luarasi takoi në Pariz Llazar Fundon dhe Ali Kelmendin. Në Lion takoi Ymer Dishnicën, Kolë Tromarën dhe Kostë Çekrezin. Kthehet në atdhe në mars të 1945. Pas çlirimit të vendit, është nismëtar në themelimin e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe anëtar i Kryesisë deri në nëntor 1949. Ishte deputet në Kuvendin popullor të Shqipërisë. Më 1950 nis punë në ndërmarrjen e botimeve të Institutit të Shkencave. Më 1956-60 punoi si pedagog. Për veprimtarinë e tij të shquar patriotike-antifashiste-demokratike, edukative e letrare është nderuar me urdhrat e lartë, “Urdhëri i Flamurit dhe Nderi i Kombit”. Luarasi e ka nisur aktivitetin letrar që në moshën 17-vjeçare. Vdiq Tiranë, 27 prill 1982. Ka shkruar vepra e monografi si: Isa Boletini, Ismail Qemali Motrat Qiriazi, Kolonel Thomsoni, Petro Nini Luarasi, jeta dhe vepra, Migjeni, jeta dhe vepra, Gjerasim Qiriazi, jeta dhe vepra, Sevasti Qiriazi, Në Brigadat internacionale,  Agimi i Lirisë e shumë të tjera.

Më 19 janar të vitit 1899 në qytetin e Korçës, u lind Tahir Shtylla. Studimet i ndoqi në kolegjin e Shën Adrianit në Shën Mitër Koronë, në Itali. Më 1925 mbaroi Fakultetin e Jurisprudencës në Universitetin e Romës. Më 1926 qe sekretar i parë i legatës shqiptare në Bukuresht. Nga ai vit deri më 1929 u caktua sekretar i parë i legatës shqiptare në Beograd. Më 1929 e deri më 1933 qe sekretar i parë i legatës shqiptare në Romë. Nga 1933 u ngrit në gradën e të ngarkuarit me punë, dhe nisi shërbimin në Athinë. Vitin 1933 – 1934 qe i ngarkuar me punë në Sofje. Më 1941 u ngarkua me portofolin e ministrit fuqiplotë në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Italisë. Më 1941 – 1942 qe ministër sekretar shteti i Tokave të Lirueme. Ndërroi jetë në Romë më 22 qershor 1942, u varros në Shqipëri.

Më 19 janar të viti 1999 ka rënë duke luftuar kundër forcave ushtarake e policore serbe, në fshatin Reçak,  komandanti, i Brigadës 162, Ahmet Kaçiku. U lind më 15 janar të vitit 1964. Ai së bashku me vëlla Hesetin dhe me motrën Lumnie mori pjesë në luftën e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Nënë Velimja, i kishte rritur me mundime fëmijët, pasi i shoqi, Shabani, kishte vdekur herët. Në vitin 1978, regjistron shkollën e mesme “Osman Mani” në Firajë. Aty e kreu vitin e parë dhe të dytë, ndërsa dy vjetët vijues i vazhdoi në Ferizaj, në drejtimin matematikor. Më 1983,  regjistroi shkollën e lartë “Xhevdet Doda” në Prizren, në drejtimin fiziko-matematikor. Në vitin 1984,  u dënua me dy muaj burg për kundërvajtje politike. Pas kryerjes së burgut, shkon në Perëndim.  Më 26 qershor të vitit 1998, Ahmet Kaçiku me dhjetëra shokë hyn në Shqipëri. Më 30 qershor, nisen për në qytetin e Bajram Currit e prej aty në Tropojë. Së bashku me shokët e tij, po atë natë, hyn në Kosovë. Fillimisht vendoset në zonën e Budakovës. Më 12 korrik, ai e vizitoi familjen e tij në fshatin Biti e Epërme dhe pas dy ditësh, nga atje u kthye në front së bashku me motrën Lumnie dhe me gjashtë bashkëfshatarë. Në fund të muajit nëntor të vitit 1998, me propozimin e Komandës së zonës dhe me vendim të Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së, Ahmeti emërohet komandant i Brigadës 161. Katër ditë pas Masakrës së Reçakut, komandanti Ahmet Kaçiku bie dëshmor në përpjekje për të mos lejuar që forcat serbe të merrnin kufomat e 45 të vrarëve e të masakruarve,  më 15 janar 1999.

Më 2o janar  të viti 2010  vdiq, Pashko Gjeçi, poet, mësues dhe përkthyes i mirënjohur. Lindi në Tiranë më 7 shtator të vitit 1918. Ishte në klasë me Arshi Pipën, Lazër Radin, Xhemal Brojën, Kolë Ashtën dhe në bankë me Qemal Stafën. Në sajë të rezultateve të arritura në gjimnaz, ministria e Arsimit i akordoi një gjysmë burse. Në vitin akademik 1938 regjistrohet në Fakultetin e Letërsisë dhe Filozofisë në Romë. Më 15 korrik të viti 1942 diplomohet me gradën Doktor Shkencash në atë fakultet me rezultate të shkëlqyera. Pas kthimit në Shqipëri, më 4 shtator 1947 ndalohet me akuzën “Pjesëmarrje në grup kundër pushtetit” dhe dënohet me pesë vjet burg Lirohet më 1952 dhe vendoset edhe njëherë në Shkodër me familje. Në vitet 1954-1958 punon mësues në shkollën tetëvjeçare të Fushë-Krujës, kohë që i shërbeu për përkthimin e “Komedisë Hyjnore” të Dantes. Nga 1968 gjer më 1972 jep latinisht në Fakultetin e Mjekësisë. Ndërkohë, më 1969 Komedia botohet në Kosovë. Më 1976 i botohet “Odisea” me parathënie të Myzafer Xhaxhiut. Vdiq në moshën 91 vjeçare.

Më 20 janar të vitit 1946 vdiq, Shefqet Daiu. Lindi në vitin 1882 në Elbasan, ku kreu mësimet e para në shkollën turke. Në vitin 1905 ai vazhdoi studimet në Stamboll për Drejtësi. U kthye në Shqipëri dhe u emërua prefekt në qytetet,  Skrapar dhe Pogradec. Në vitet 1910-1912, punoi si mësues në Dibër, ku dha gjuhën shqipe.  Në Dibër ai drejton shkollën Normale ku krahas degës turke, hapi edhe degën shqipe. Në vitin 1912 zgjidhet delegat i Elbasanit në Kuvendin Kombëtar të Vlorës dhe emërohet shkronjësi i dytë, pas Luigj Gurakuqit. Ai ishte një ndër firmëtarët e Pavarësisë që bashkë me Ismail Qemalin shpallën vendin të pavarur. Nga viti 1914-1920 punoi avokat në qytetin e Elbasanit. Në vitin 1919 botoi një “Abetare” në gjuhën shqipe, Mbas vitit 1920 Shefqet Dajiu ishte deputet dhe përfaqësonte grupimin e forcave politike të qytetit të Elbasanit. Bashkëpunoi me Aleksandër Xhuvanin në shoqërinë kulturore “Kopshti letrar” si dhe në revistën e përkohshme të këtij klubi, me të njëjtin titull. Ishte akuzuat nga regjimi komunist si bashkëpunëtor i fashizmit. Në vitin 1946 vdiq në burg.

Më 20 janar të vitit 1945, atdhetarja nga Shkodra, Marie Shllaku mori pjesë në Kuvendin e Drenicës, ku kishte mbajtur  një fjalim të zjarrtë, i cili pati ndikim edhe në pajtimin e dy prijësve të Luftës së Drenicës: Shaban Palluzhës dhe Mehmet Gradicës.  U lind  në Shkodër më 22 tetor të vitit 1922. Prindërit i kishin kushtuar kujdes të madh shkollimit. Në saje të përkujdesjes së drejtpërdrejtë të atdhetarit At Gjergj Fishta, Maria kishte mësuar mirë historinë shqiptare, fliste pa gabim gjermanisht, italisht, frëngjisht, latinisht si dhe gjuhën e vjetër greke. Procesi më i madh gjyqësor, kundër Marie Shllakut dhe bashkëveprimtarëve të saj  Procesi filloi me 29 qershor 1946, dhe përfundoi me 11 korrik po të njëjtit vit, në Prizren.  Prokuror publik ishte Ali Shukriu. 27  atdhetarë shqiptarë akuzoheshin vetëm pse kishin dashur vendin e tyre, lirinë dhe bashkimin në një Shqipëri Etnike. Në një pyetje të një hetuesi drejtuar Marie Shllakut, se kur kishte filluar të merrej me politikë, ajo iu kishte përgjigjur “Po, që herët jam marrë me politikë, në qoftë se mund të quhet politikë dashuria e ime për atdheun, përpjekja ime qysh se di për vete për një Shqipëri Etnike, të bashkuar me pjesët e saja të shkëputura, Kosovën dhe Çamërinë”. Gjyqi e dënoi me vdekje, Marie Shllakun, Bernard Llupin, Kolë Parubin dhe Gjergj Martinin.

Më 21 janar të vitit 1925, vdiq në Tiranë, Hoxhë Kadri Prishtina.  U lind në vitin 1878, në Prishtinë.  ishte njëri nga nëntë fëmijët e Lutfullah Halimit. Mësimet fillore i kreu në gjuhën turke, ndërsa ato të mesmet,  në Shkup. Studimet i vazhdoi në Stamboll,  në një Shkollë të Lartë Pedagogjike. Më pas u regjistrua në Medresenë e famshme “Fatih”, ku edhe aty diplomoi me rezultat të shkëlqyeshëm. Në vitin 1904, kishte fituar titullin Myderriz (Profesor) dhe Dijetar. Po në këtë vit, u arrestua në Stamboll.  Sa ishte në internim, në Sinope e në burg në Jedikule, ku vuanin dënimin edhe të burgosur tjerë politikë shqiptarë, Hoxha Kadriu u sëmur rëndë, dhe  iu desh të bënte prerjen e këmbës mbi gju. Në vitin 1915,  në Shkodër e  krijoi një komitet me emrin “Komiteti i Fshehtë”, kurse pas tri vjetësh me një grup atdhetarësh, intelektualësh, kryesisht nga Kosova, më 1 Maj të vitit 1918, në Shkodër, kishte themeluar Komitetin “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”. Në përbërje të tij kishte Këshillin Qendror, ku bënin pjesë shtatë anëtarë, të cilët e zgjodhën kryetar Hoxhë Kadri Prishtinën, nënkryetar Hysni Currin dhe sekretar, Bedri Pejanin. Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, përveç degëve që kishte në gjithë Shqipërinë, e kishte organin e vet, gazetën “Populli”, e cila botohej në Shkodër, nën drejtimin e mësuesit atdhetar, Sali Nivica. Në vitin 1919, për t’u ndihmuar kryengritësve, Komiteti, në udhëheqjen e Hoxha Kadriut, përgatiti Programin e përgjithshëm të kryengritjes në Kosovë. Në vitin 1921 sërish ministër Drejtësie, më pas nënkryetar i Këshillit Kombëtar. Me zgjedhjet e 1921 u zgjodh si përfaqësues i prefekturës së Dibrës dhe i prefekturës  së Kosovës nga dhjetori i 1923. Ndërroi jetë me 21 janar 1925, në moshën 47 vjeçare në Tiranë.

Prej datës 21 deri më 31 janar të vitit 1920 u mbajt, Kongresi i Lushnjes, ku ishte  miratuar një akt kushtetues për pavarësinë e plotë të Shqipërisë. Kongresi  zgjodhi këshillin e lartë prej 4 vetash, që do të kryente funksionet e kryetarit të shtetit dhe një këshill kombëtar me 37 veta. Kryeministër u zgjodh Sulejman Delvina. Kongresi i Lushnjes kreu punimet në shtëpinë e patriotit lushnjar, Kasëm Fuga, nga 21 deri më 31 janar te vitit 1920. Në Kongres morën pjesë delegatë të zgjedhur nga e gjithë Shqipëria. Qëllimi i Kongresit ishte studimi i situatës së brendshme dhe të jashtme të vendit dhe masat që duhet të merreshin për shpëtimin nga rreziku i copëtimit të Shqipërisë. Delegatëve i uroi mirëseardhjen në Kongres Ferit Vokopola që ishte delegati i Prefekturës së Beratit, Lushnjes dhe Skraparit. Pas Vokopolës, fjalën e mori atdhetari  Aqif Pashë Elbasani, i cili iu  përgjigj shkurt të gjitha pyetjeve të bëra nga delegatët duke mbyllur ceremoninë e hapjes së Kongresit. Më pas u bë ndarja e deputetëve nëpër komisione të ndryshme, të cilat filluan nga puna menjëherë.

Më 21 janar 2011, gjatë një proteste të Partisë Socialiste u vranë  nga regjimi i Salih Berishës tre demonstrues, Ziver Veizi, Hekuran Deda dhe Faik Myrtaj. Pak ditë më vonë, ndërroi jetë në spital edhe, Aleks Nika, i cili kishte marrë një plumb në kokë. Protestuesit përshkuan rrugën nga sheshi “Skënderbej” deri para Kryeministrisë. Turma nisi me thirrje kundër Kryeministrit, duke u përplasur me kordonët e policisë Ngjarja u filmua nga dhjetëra stacione televizive, të cilët, duke pasqyruar me profesionalizëm, pse jo dhe me guxim, detajet më të imta të zhvillimeve të saj, ndihmuan jo pak për hetimet.

Më 21 janar të vitit 1957 u lind në Tiranë, Ndriçim Xhepa. Pas mbarimit te studimeve për aktor, në Akademinë e Arteve, me 1979, fillon punën si aktor i Teatrit Kombëtar. Ka interpretuar rreth 40 role, nga te cilët veçohen ato në “Prometeu” te Eftimiut, “Në jete” te Dhimiter Xhuvanit, “Monserrati” te Roblesit, “Vdekja e një komisioneri” te Milerit, “Nen dritat e skenës”, “Nesër është vone” dhe “Shkallet” te R. Pulahes, “Nata e dymbëdhjetë” dhe “Romeo e Xhulieta” te Shekspirit, “Fernando Krafi me ka shkruar ketë letër” te Dorstit, me te cilën fiton Çmimin “Aleksandër Moisiu” për Aktorin me te Mire në Festivalin Kombëtar te Teatrit, të vitit 1995, “Vdekja e Dantonit” te Byhnerit, “Nata e trokitjeve në xhama” te Dh. Anagnostit, “Vdekja dhe virgjëresha” te Dorfmanit, “Portreti i Dorian Greit” te Uajlldit dhe “Kapitulli i Dytë” te Sajmonit me të cilin fiton Çmimin për Aktorin më të Mirë në Festivalin Mbarëkombëtar të Aktrimit, “Apollon 2004”, në Fier. Që nga viti 1988 është pedagog i jashtëm në Akademinë e Arteve, në Fakultetin e Artit Skenik.

Më 22 janar të vitit 1828, lindi Elena Gjika. Ajo ishte e bija e Mihal Gjikës, vëllait të Princit të Vllahisë, Grigor Gjika dhe e Katarina Gjikës. E ëma ishte e shkolluar. Elena Gjika mori një arsim të shkëlqyer, duke studiuar letërsinë së pari në Dresden, në Vjenë, Venddik dhe së fundi në Berlin ku diplomoi në fushën e letërsisë së vjetër greke. Ajo kthye përsëri në vendin e saj në vitin 1849 dhe u martua me dukën rus, Aleksandër Massalski.  Si publiciste dhe shkrimtare Elena Gjika u bë e njohur në vitin 1855. Ajo shkruante me emrin Dora D’Istria. Gjika botoi një numër shkrimesh që tregonin jo vetëm njohjet e gjuhëve rumanisht, italisht, gjermanisht, frëngjisht, latinisht, greqisht (e vjetër dhe moderne) dhe rusisht, por edhe njohuritë e saj në fushën e shkencës, fesë, politikës, si dhe talentin për të paraqitur pikëpamjet e saj. Elena mori pjesë gjallërisht në lëvizjen kulturore përparimtare të Evropës si kundërshtare e sundimit despotik monarkist dhe e shtypjes Kombëtare. U radhit në mes të 10 femrave më të ngritura intelektualisht ne botën e asaj kohe. Përkrahu Rilindjen Kombëtare Shqiptare, mbajti lidhje të ngushta me veprimtarë të shquar si: Jeronim de Rada, Dhimitër Kamarda, Zef Jubani, Zef Serembe, Thimi Mitko etj. Në shenjë mirënjohjeje për ndihmesën e dhënë në njohjen e çështjes Shqiptare nga opinioni publik botëror, patriotët rilindës dhe arbëreshë të Italisë e të Greqisë i kushtuan librin me titull : Dora d’Istrias-Shqiptarët në vitin 1870,  që ishte një përmbledhje vjershash patriotike. Elena Gjika vdiq në Firence më 17 nëntor të vitit 1888.

Më 22 janar  të vitit 1998 forcat serbe sulmuan për herë të dytë  familjen Jashari, në Prekaz të Drenicës. Në këtë betejë që zgjati afër 30 minuta, të plagosura mbeten Iliriana, bija e Rifat Jasharit dhe Selvetja, bija e Hamzë Jasharit. Pas këtij sulmi, familjes Jashari   i shkuan miq, shok e bashkëkombës për t’u solidarizuar me ta. Ata i kërkuan kryefamiljarit Jashari që t’i tërheqin gratë dhe fëmijët nga aty. Por, edhe gratë dhe fëmijët kishin marr vendimin që të qëndrojnë, duke thënë se “po të vriten djemtë, nuk na vyen jeta të jetojmë”. At  vendosen të qëndrojnë, qëndruan për t’i treguar botës se shqiptarët nuk shkojnë askund përtej truallit dhe shtëpive të tyre.

Më 22 janar 1999, një javë pas lirimit të eprorëve e ushtarëve serbë nga UÇK-ja, regjim i Milosheviqit, sipas marrëveshjes paraprake me ndërmjetësimin e Komisionet Verifikues.  kishte liruar nga Burgu i Nishit  9 luftëtarët e plagosur të UÇK-së të cilët ishin zënë rob nga forcat ushtarake serbe, më 14 dhjetor të vitit 1998, në Betejën e Pashtrikut, ku kishin rënë 41 luftëtarët të UÇK-së në krye me komandantin, Mujë Krasniqi.  Atë ditë, verifikuesit e OSB-së kishin kthyer në Likoc nëntë luftëtarët e UÇK-së të cilët në emër të SHP të UÇK-së i kishin pritur, Jakup Krasniqi, Sokol Bashota e të tjerë.

Më 22 janar të vitit 1999, në frontet e luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ka rënë dëshmorë luftëtari i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Nysret Cena.

Më 23 janar të vitit 1899 u mbajt Kuvendi kombëtar i Pejës në krye me Haxhi Zekën. Në fund të shekullit 19-të tokat e banuara me shqiptarë u vunë përsëri në rrezik kur fqinjët ballkanikë të shqiptarëve filluan aktivisht të ndeshen për të marrë pjesë nga territori i Maqedonisë, kontest që do të shpinte drejt Luftërave Ballkanike. Territori i Kontestueshëm përfshinte edhe katër vilajetet shqiptare. Patriotët shqiptarë filluan përgatitjet për krijimin e një organizate të re për t’iu bërë ballë këtyre rreziqeve në vjeshtën e vitit 1896. Takimi i parë u mbajt në mars 1897 në Gjakovë kur u krijua Besëlidhja Shqiptare. Në nëntor u mbajt edhe një takim tjetër, në Pejë ku morën pjesë 500 veta, pas së cilës Perandoria turke intervenoi dhe shpërndau Besëlidhjen.  Më 23 janar 1899 nën kërcënime të reja për tokat shqiptare në Pejë u mblodh një kuvend me 500 pjesëmarrës nga vilajetet e Kosovës dhe më pak nga ata të Manastirit dhe të Janinës. Në kuvendin gjashtë ditor zuri fill Lidhja e Pejës ose siç u quajt edhe “Besa-Besë”. Kuvendi u organizua, u drejtua, dhe zgjodhi kryetar, Haxhi Zekën. Ai  doli me një program 11 pikësh i cili kundërshtonte përpjekjet për të copëtuar tokat shqiptare. U shpall edhe Besa e përgjithshme popullore për një vjet.

Më 23 Janar të vitit 1946 ishte arrestuar Mysine Kokalari, shkrimtare, antikomuniste. Ajo  kishte  refuzuar  të hiqte dorë nga bindjet e saj,  për një sistem pluralist dhe shoqëri të lirë. Më 2 qershor 1946, Musine Kokalari u gjykua nga komunistët për bashkëpunim me forcat fashiste. U dënua me 25 vjet burg nga të cilat 16 i kishte mbajtur. Më 1962, u transferua nga ambientet e burgut, në Rrëshen. Përndjekja e vazhdueshme dhe mungesa e kushteve më minimale ndikoi drejtpërdrejtë në aktivitetin letrar të Musinesë.  Vetëm në vitin 1972, Musine Kokalari arriti të përfundonte në fshehtësi një libër të saj të titulluar “Si lindi Partia Social Demokrate” ku ajo shpjegon pikëpamjet e saj anti-komuniste dhe shpjegon alternativën e saj progresiste e demokratike.

Më 23 janar të vitit 1932, në Gjakovë  u lind,  Fehmi Agani, ku e  mbaroi edhe shkollën fillore, ndërsa gjimnazin e kreu në Prishtinë. Studimet për filozofi i mbaroi në Beograd në vitin 1959. Po kështu në Beograd i kreu me sukses studimet pasuniversitare në shkencat politike, ku edhe magjistroi. Gradën doktor i shkencave të sociologjisë e mori në Fakultetin Filozofik të Prishtinës. më 1973. Fehmi Agani një kohë punoi si profesor i shkollave të mesme në Prishtinë, ndërsa më vonë si gazetar dhe redaktor i politikës së jashtme në gazetën “Rilindja”. Në vitin 1965 u zgjodh ligjërues i sociologjisë në fakultetet e Prishtinës. Në vitin 1967 u zgjodh drejtor i Institutit Albanologjik të Prishtinës. Më vonë u zgjodh prodekan dhe dekan i Fakultetit Filozofik të Universitetit të Prishtinës. Ishte themelues i Degës së Sociologjisë dhe Filozofisë, pastaj i Institutit të Sociologjisë. Pas vitit 1981, në valën e diferencimeve ideo-politike  u përjashtua nga procesi mësimor. Agani luajti rolin vendimtar në formësimin e  politikës  paqësore të cilën e mbështeti Ibrahim Rugova. Për idetë dhe angazhimet e tij për çlirimin e Kosovës, u vra afër Lipjanit nga forcat ushtarake e policore serbe,  më 6 maj të vitit 1999, në kohën kur kishte bërë përpjekje të shkonte në Maqedoni me shumë shqiptarët të tjerë. Fehmi Agani ishte nënkryetar shumëvjeçar i LDK-së  dhe politikan me autoritet.

Më 24 janar 1844 lindi në Vlorë, Ismail Qemali, kryetari i parë i Shqipërisë së pavarur, politikan, burrë-shteti, diplomat, themelues i Pavarësisë. Ismail Qemal bej Vlora, ka qenë nëpunës dhe deputet i Perandorisë Osmane, veprimtar i çështjes kombëtare dhe themelues i shtetit shqiptar. Ishte firmëtari i parë i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor të vitit 1912. Në vitin 1855 u regjistrua në gjimnazin «Zosimea» në Janinë, ku mori njohuri në matematikë e fizikë dhe privatisht mësoi edhe  arabisht e frëngjisht. Më 1 maj 1900, u arratis nga perandoria nën mbrojtjen e britanikëve, pasi kishte kërkuar strehim në jahtin e ambasadës angleze, në Bosfor. Më tej u vendos në Lozanë të Zvicrës. Me ftesën e kolonisë shqiptare të Egjiptit, shkoi në Kajro. Mëngjesin e 23 nëntorit të vitit 1912, me një karvan prej 40-50 vetash, i shoqëruar nga Dom Nikollë Kaçorri si përfaqësues i katolikëve shqiptarë me urdhrin e arqipeshkvit të Durrësit, Abdi e Murat bej Toptani si delegatë të Tiranës, Mustafa Merlika që përfaqësonte Krujën dhe Qemal Karaosmanin që kishte ardhur nga Berati, pastaj  mytesarifi i Vlorës Xhemil beu dhe i biri si kapiten i milicisë vendase, Et’hem beu, kishin përgatitur terrenin dhe organizimin e kuvendit duke lajmëruar paraprakisht  delegatët. Të gjithë delegatët që kishte me vete u vendosën në selamllëkun e sarajeve, ku dhe u mbajt Kuvendi, të cilin e  çeli Ismail Qemali me një fjalim, dhe më pas firmosi me siglën Ismaïl Kemal” në rezolutën e përpiluar nga sekretarët e mbledhjes, shqip nga Gurakuqi e osmanisht nga Shefqet Dajiu. Kryetar i qeverisë u zgjodh Ismaili, ndërsa Don Nikollë Kaçorri nënkryetar. Anëtarët e qeverisë u lanë për t’u zgjedhur më 4 dhjetor pasi të vinin edhe delegatët e viseve të tjera, dhe kryetari proklamoi mëvetësinë duke valëvitur flamurin në njërën prej dritareve qendrore të selamllëkut të Vlorajve. Ndërroi jetë në Peruxhia të Italisë më 24 janar të vitit 1919. I shoqëruar nga tre djem të tij: Et’hemi, Qazimi dhe Qamili dhe nga përfaqësues të Ministrisë së Jashtme italiane, më 8 shkurt 1919, trupi i Ismail Qemalit u dërgua me tren, në Brindizi nga ku, në bordin u shoqërua për në Vlorë. Më 12 shkurt, nën një ceremoni madhështore, trupi i tij, i vendosur mbi shtratin e topit dhe i mbështjellë me Flamurin Kombëtar, u shoqërua në Kaninë, ku u varros në oborrin e Teqesë, në varrezat e familjes Vlora.

Më 24 janar të vitit 1909 ka vdekur Halit bej Bërzeshta, veprimtar i Rilindjes Kombëtare dhe mjek ushtarak i Perandorisë Osmane. U lind më 1840 në familjen e Sali Vretos në fshatin Bërzeshtë, asokohe në kazanë e Starovës. Mësimet e para i mori në mejtep nga hoxha i fshatit.  I ati mori rrugët e mërgimit për në Stamboll, ku nisi punë me mëditje si bahçevan te një çifligar, ku më pas mori të birin. Vijoi shkollimin e mesëm në Stamboll, ku përparoi në mësimin e turqishtes e arabishtes. Më 1866 në Janinë, Haliti e ndoqi mësimet, dhe aty u njoh me vëllezërit Frashëri e në veçanti me Naimin. Më 1872 u emërtua kryefarmacist i oborrit perandorak. Pas Lidhjes së Prizrenit, u delegua me punë në Manastir si kryefarmacist i korparmatës së III-të. Më 1896 themeloi Organizatën e fshehtë të shqiptarëve të Manastirit, së bashku me Fehim bej Zavalanin, Qiriazët, Sabri e Shefqet Frashërin, Shtëpia e tij u bë vendtakimi për veprimin në bashkërendim me Komitetin e Stambollit për përhapjen e librave shqip me Shahin Kolonjën.  Bashkëpunonte me Hoxhë Vokën dhe Hamdi bej Çoku-Ohrin. Në vitet e fundit të shekullit XIX, ishte në kontakt të vazhdueshëm me Haxhi Zekën. Më 1905 u formua selia e klubit “Bashkimi” në Manastir,  i njohur si Komiteti i fshehtë për lirinë e Shqipërisë në krye me Halit Beun, me Zavalanin, Bajo Topullin, Sejfi Vllamasin, Gjergj Qiriazin, Jashar Bitinckën, Aleksandër Baltadorin, Nuçi Naçin e të tjerë.  Për veprimtarinë e tij propaganduese u arrestua nga autoritetet osmane  vjeshtën e 1907, dhe u dërgua në Beirut dhe nëç Damask. Kjo ngjati deri me Revolucionin Xhonturk të 1908, u kthye në Selanik, ku u emërua drejtor i spitalit ushtarak dhe brenda më pak se një viti, më 24 janar 1909 ndërroi jetë.

Më 24 janar të vitit 1926, ka ndërruar jetë Sali Murati, i njohur edhe si Salih Kapedan Vranishti. Lindi ne Vranisht te Vlorës më 20 mars 1880. Si kryengritës, qysh në moshë të re  përndiqet, arrestohet tradhtisht dhe izolohet në kështjellën e Janinës. Arratiset prej këtej i plagosur dhe qysh në fillim të shekullit të XX-të fillon jetën e komitit. Me frymëzim të Ismail Qemalit, në nëntor 1908, krijon çetë patriotike me luftëtarë nga Vranishti dhe Lumi i Vlorës. Ai e udhëhoqi me trimëri e heroizëm këtë çetë në disa aksione, jo vetëm në rrethin e Vlorës, por edhe më gjerë. Me 1911 është pjesëmarrës në Mbledhjen e Drashovicës në përkrahje të kërkesave te Memorandumit të Gërçes. Aksioni më i bujshëm është ai i hapjes së burgut të Vlorës, më 24 gusht 1912, prej të cilit liroi gjithë të burgosurit, ngjarje qe pati jehonë në shtypin vendas dhe atë të huaj. Në prag të shpalljes së pavarësisë, shkon në ndihmë të popullsisë të Delvinës dhe lufton ndaj bandave shoviniste greke. Me krijimin e qeverisë të Ismail Qemalit, gradohet kapiten dhe emërohet komandant i Sigurimit Publik. Në krye të forcave atdhetare zmbraps rrebelimin esadist kundër Qeverisë së Vlorës në Cakran dhe Myzeqe. Mbas këtyre ngjarjeve,  plagoset. Së bashku me Çerçis Topullin organizojnë dhe drejtojnë luftimet në mbrojtje të trojeve amtare nga andartët grekë dhe shovinistët e Jugut. Në vitin 1918 bën pjesë në shoqërinë patriotike “OPINGA”. Në Luftën e Vlorës spikat për kontribut të jashtëzakonshëm. Plagoset rëndë gjatë sulmit për marrjen e kalasë së Kaninës. Gazeta italiane “EPOKA” do ta cilësonte “Gjeneralissimi i rebelëve të Jugut”. Me çlirimin e Vlorës, përfshihet në strukturat e sigurisë kombëtare. Në shtator 1920 merr pjesë në luftimet kundër pushtuesve serbë në Macukull dhe në Shkallë të Deshe në zonën e Matit. Aderon në shoqërinë “Bashkimi” dhe me fillimin e Revolucionit të qershorit udhëheq forca kryengritëse. Në Tiranë i besohen detyra në mbrojtje të Qeverisë së F. Nolit. Me dekret të veçantë, më 1 nëntor 1924, Qeveria Demokratike, krahas Bajram Currit dhe Hysni Currit, nxjerr në pension edhe Sali Vranishtin me motivacionin e invaliditetit. Në dhjetor 1924 merr pjesë në luftimet në Shkallë të Tujanit kunder forcave të kombinuara zogisto-vrangeliste. Me triumfin e forcave revanshiste, në janar 1925 kthehet i dëshpëruar në vendlindje. Plagët e pa mbyllura në trup, i marrin jetën më 24 janar 1926, në moshën 46 vjeçare.

Në mbledhjen e dytë të kongresit, e cila u mbajt më datën 24 janar, u zgjodh si Kryetar i Kongresit, Aqif Pashë Elbasani. Po atë ditë nga ana e delegatëve u mbajtën fjalime të ndryshme mbi vrasjen e patriotit Abdyl Ypi, i cili kishte qenë një nga iniciatorët e mbajtjes së atij kongresi. Abdyl Ypin e kishin vrarë njerëzit e qeverisë së Durrësit, pak ditë përpara mbajtjes së asaj mbledhje, me qëllim që të frikësonin delegatët për të mos marrë pjesë në Kongresin e Lushnjes. Anëtarët e Komisionit Nismëtarë të Kongresit të Lushnjes kanë qenë : Besim Nuri Ferit Vokopola, Sheh Ibrahim Karbunara, Taullah Sinani, Emin Vokopola, Llazar Bozo, Nebi Sefa, Qemal Mullai, Zija Mullai, Mustafa Vokopola, Eshref Frasheri, Jonuz Sefa, Bajram Haxhiu, Skender Pojani, Kadri Jenisheri, Teki Libohova, Filip Papajani, Abedin Nepravishta, Jakov Bozo, Andrea Papaj, Qerim Arapi, Arif Kurti, Muntar Luarasi, Reshat (Hysni) Shazivari, Abdyl Azizi.

Më 25 janar 1822 u vra, Ali Pashë Tepelena, sundimtar, politikan, kundërshtar i Perandorisë Osmane, i Carit rus dhe i Napoelon Bonapartës, i njohur edhe si Sulltani iBallkanit. Ali Pashë Tepelena, i njohur nga qarqet evropiane si “Luani i Janinës”, ishte  themelues i Pashallëkut autonom të Janinës, si dhe si kryengritës kundër pranisë së Perandorisë Osmane në vilajetet shqiptare. Lindi rreth viteve 1747 në Tepelenën e Labërisë. Familja e Ali Pashës ishte një nga familjet me të forta në trojet shqiptare.  U dallua shumë shpejt për aftësitë e tij dhe për energjinë me të cilën ndoqi planet e veta ambicioze për t’u bërë sundimtar i vetëm i vendit duke përdorur gjithë mjetet, dhunën, dinakërinë, po aq sa edhe lidhjet familjare me feudalët e tjerë vendas. Më 1784 fitoi gradën e Pashait si komandant ushtarak pranë Valiut të Rumelisë në Sofje. Po këtë vit siguroi me luftë qeverisjen e sanxhakut të Delvinës. Në vitet 1786-88 u bë derbend-pashë dhe qeveritar i Sanxhakut të Tërhallës. Në vitet 1798-1812, duke nënshtruar me luftë qeveritarët rivalë të sanxhaqeve fqinjë si dhe krahinat e vetëqeverisura të Sulit, Himarës, dhe duke shfrytëzuar situatën e vështirë të Perandorisë Osmane në periudhën e luftërave të Napoleon Bonapartit, Ali Pashë Tepelena arriti të zgjeronte e përforconte pushtetin e vet duke përfshirë trevat që nga gjiri i Prevezës deri afërsisht në lumin Shkumbin. Prej vitit 1812 kishte marrë nën kontroll pjesën më të madhe të trojeve të Ballkanit, krahinat greke, shqiptare e bullgare. Nuk e kishte njohur autoritetin e Sulltan Mahmutit të Dytë edhe kur ai  kishte dërguar disa ekspedita për ta nënshkruar por nuk kishte arritur. Ali Pashë Tepelena kishte nënshtruar grekët, suliotët, arvanitasit, por edhe i kishte ndihmuar në luftën e tyre për çlirim.  Ideja e tij për Mbretërinë e Epirit ku do të përfshiheshin të gjitha vilajetet shqiptare, arvanitase e greke, nuk u përkrah nga masat shqiptare, meqë ende nuk ishte konsoliduar vetëdija kombëtare.  Për 45 vjet  të sundimit të tij ishte kthyer në legjendë të gjallë dhe konsiderohej si rivali kryesor i Sulltan Mahmudit dhe Sulltan i Ballkanit. Kishte përballuar sulmet e Napoleon Bonapartës, të Sulltan Mahmudit, të Carit rus dhe kryengritjet e brendshme. Kalanë e Janinës e kishte kthyer në fuqi baroti dhe kishte mposhtur me sukses çdo sulm nga çdo anë, deri në vitin 1822, kur Perandoria i kishte premtuar t’ ia falte kokën, por sapo e kishte lëshuar  Janinën  ishte vrarë në pabesi, i tradhtuar nga arvanitasit, suliotët grekët e shqiptarët. Për Ali Pashë Tepelenën janë shkruar dhjetëra romane, qindra shkrime e monografi në shumë gjuhë të botës.

Më 25 janar të vitit  1935  u lind në Tiranë, Skënder Sallaku, aktor i njohur. U shqua si një nga aktorët më të mëdhenj të humorit gjatë gjithë karrierës së tij. Ish Kampion Kombëtar në mundjen klasike, autor skeçesh e parodish, aktivist shoqëror, ai e shkriu gjithë energjinë dhe pasionin e tij në skenë duke i falur të qeshura dhe lumturi popullit të tij. Talenti si aktor i humorit spikati që moshën 17-vjeçare, kur kryente shërbimin ushtarak. Skënderi nisi të interpretonte për Estradën e Kufirit. Pas kësaj ai bëri një kualifikim njëvjeçar në Kinë, pranë cirkut të Pekinit dhe më pas si klloun akrobat në cirk, duke dhënë një kontribut të papërsëritshëm në ecurinë e këtij profili sa të vështirë aq edhe të bukur. Por mbi të gjitha, Skënder Sallaku ishte një humorist i shkëlqyer, ku falë roleve të tij të para, u bë shtylla kryesore e Estradës së Tiranës. Vdiq më 11 shkurt të vitit 2014.

Më 25 Janar të vitit 1925, lindi Eleni Qirici, balerina e parë, aktorja dhe akrobatja shqiptare, e cila debutoi me sukses të madh në skenat e Evropës, Australisë dhe Shteteve të Bashkuara te Amerikës. Ajo filloi karrierën artistike në një moshë shumë të re. Në Itali, gjatë turneut të saj të parë ajo bëri disa shfaqje sensacionale ku morën pjesë personalitetet më të larta dhe familja mbretërore. Fama që ajo fitoi gjatë këtij turneu, i dha asaj kontratën e dytë në Francë, që u konsiderua si qendër e artit botëror. Eleni Qirici është personi i parë që shkoi dhe shkëlqeu në Holiwud, duke u bërë e njohur në mbarë Shtetet e Bashkuara. Në vitin 1938, së bashku me prindërit e saj, ajo erdhi në Shqipëri ku dha disa shfaqje në Korçë, Tiranë dhe gjetkë. Për më tepër ajo është koreografja e parë që organizoi trupën e parë shqiptare të baletit.  Që në vitin e parë të mbërritjes në Amerikë, Qirici interpretoi disa role kryesore, në të cilat këndonte, kërcente dhe interpretonte në mënyrë të shkëlqyer. Talenti i saj shumë shpejt të ishte e mirëpritur nga artdashësit amerikanë. Pa vonuar, vepra e vajzës shqiptare u pasqyrua edhe në mjaft media amerikane, të cilat nisën ta krahasojnë me balerinën e famshme amerikane të kohës Eleonor Pauel.

Me 26 janar të vitit 1989 vdiq veprimtari,  mësuesi e poeti arbëresh,  Vorea Ujko, i lindur si, Domenico Beliçi.  U lind në fshatin Frasnita, në krahinën arbëreshe të Kalabrisë në  Itali, në vitin 1918. Vorea Ujko, pos që ka qenë prift ai ka studiuar edhe për letërsi dhe si i tillë ka punuar mësues i letërsisë në Firmo. Ai, ashtu si edhe poetët e rinj arbëreshë, bëjnë përpjekje që, pos kultivimit të gjuhës së tyre shqipe, që e kanë ruajtur brez pas brezi, e që paraqet një brumë të mirë studimi të gjuhëtarëve, t’i afrohen gjuhës së sotme shqipe. Në krijimtarinë e tij vihet re ndjenja e fortë e lidhjes së tij me kulturën dhe paraardhësit. Krijimet e Ujkos janë publikuar në antologji dhe publikime në Itali, Shqipëri dhe Kosovë. Ai ka botuar përmbledhjet poetike:  Zgjimet e gjakut, Kosovë, Mote moderne, Ankth, Stinët e mia, Këngë arbëreshe, Burimi, Hapma derën, zonja mëmë.

Më 26 janar të vitit 20oo u themelua Ushtria Çlirimtare për Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc, e cila ka vepruar në tri komunat e Kosovës Lindore, me qëllim për çlirimin  e atyre viseve dhe bashkimin me Kosovën. Pas rënies së regjimit të Millosheviqit, pushoi përkrahja e UÇPMB-së, dhe asaj iu imponua Marrëveshja e Konqulit pas ndërrimeve në kreun e Beogradit. NATO-ja kontrollonte  në pesë kilometrshin- zona e lirë kufitare mes Kosovës dhe Serbisë. UÇPMB-ja kish mbijetuar në Zonën e ndaluar prej 5 kilometra  rrethe qark Kosovës, ku serbët s’kishin të drejtë të plasojnë armatim të rëndë që prej fushatës së NATO-s.  Në radhët e kësaj ushtrie kanë rënë 27 dëshmorë dhe janë plagosur më shumë se 100 luftëtarët të lirisë gjatë asaj lufte.

Më 26 janar  të vitit 1940 u lind në Shkodër,   Isa Alibali, shkrimtar, dramaturg.  Kishte diplomuar në degën Gjuhë-Letërsi, në vitin 1960, ka punuar 3 vjet në Mirditë dhe ka qenë drejtori i parë i Gjimnazit të Rrëshenit, pastaj, ka qenë inspektor në seksionin e arsimit e të kulturës në Shkodër dhe në vitin 1965 kryeinspektor i kulturës në atë seksion Nga mesi i vitit 1967 e deri në fund të vitit 1982, ishte drejtor i Teatrit “Migjeni”, me një ndërprerje trevjeçare, si drejtor i Shtëpisë së Kulturës dhe të Krijimtarisë Popullore (1969-72). Pastaj ka qenë drejtor i Shkollës së mesme artistike “Prenkë Jakova” dhe tre vitet e fundit, deri në daljen në pension më 1991, ka punuar si mësues letërsie në shkollën e mesme të përgjithshme “Jordan Misja”. Ai është autor i shumë veprave. Për disa vjet, ka dhënë mësim për gjuhë-letërsi.  Vdiq më 19 shtator,  të vitit 2018.

Më 26 janar të vitit 2014 vdiq,  Laver Bariu ishte personalitet i shquar i muzikës popullore shqiptare si muziktar popullor me gërnetë dhe si këngëtar. U lind në Përmet më  2 maj të vitit 1929. Ishte themelues dhe drejtues i Sazeve të Përmetit të njohura në gjithë Shqipërinë dhe jashtë saj. Pas largimit të familjes së tij në qytetin e Korçës, në vitin 1935, kthehet familjarisht në Përmet në fund të vitit 1944.  Organizon grupin e tij, me të cilin mori pjesë edhe në Festivalin e parë Folklorik Kombëtar, në Tiranë, në vitin 1952, në të cilin ai vlerësohet me çmimin e parë si instrumentist popullor. Më 1954 bën regjistrimin e këngës së parë me saze, më 1957 regjistrohet si saze nga ekspedita shqiptaro-gjermane e pastaj më 1966 regjistron në Radio-Tirana veç të tjerash edhe tri kaba përmetare me klarinetë, për ta vazhduar punën cilësore me sazet e tij për të gjithë kohën. Ka marrë pjesë në të gjitha festivalet folklorike lokale dhe ato kombëtare. Cilësohet si i fundit prej mjeshtërve  të traditës së madhe të sazeve të Shqipërisë së Jugut. Ndër këngëtarët më të spikatur që kanë kënduar së bashku me sazet e Usta Laverit përmendim: në vitet ’50 Behije Roçin, Qemal Ponoçin, Jorgo Çullin Ilia Nasin, Mentor Xhemalin, Ylli Zeqirin e shumë të tjerë. Regjistrimet kryesore muzikore i kanë Radio-Tirana Televizioni Shqiptar dhe Institutit të Kulturës Popullore.

Më 27 janar të vitit  1895 u lind Kostandin Kote. Ka qenë diplomat shqiptar dhe ministër i shtetit shqiptar. U lind në Leusë të kazasë së Përmetit. Ndoqi kolegjin e Shën Adrianit në Shën Mitër Korone dhe në vitet  1914-1917 studioi në Itali në degën e inxhinierisë. Më 1921-1922 ishte sekretar i dytë dhe atashe i legatës shqiptare, në Romë. Më 1922-1924 shërbeu sekretar i Kuvendit të Shqipërisë. Përkrahu qeverinë Noli që doli nga Lëvizja e qershorit dhe pas Triumfit të Legalitetit më 24 dhjetor 1924, u largua nga Shqipëria dhe emigroi. Autoritetet jugosllave nuk ia lejuan vendosjen në Dalmaci, dhe deri më 1939 qe emigrant politik antizogist në Itali e Zvicër, ku në Gjenevë kaloi pjesën më të madhe të mërgimit, dhe ku qe redaktor i të përkohshmes, “Liria Kombëtare”. Në qershor të vitit 1939-1942 punoi drejtor i propagandës në Drejtorinë e Përgjithshme të Shtypit, Propagandës dhe Turizmit. Më 1942 u emërua u emërua ministër sekretar shteti i Ekonomisë Kombëtare duke zëvendësuar Fuat Dibrën, dhe më pas vijoi si funksionar i Ministrisë së Kulturës Popullore. Më 4 janar 1943 hapi gazetën jetëshkurtër Roja Kombëtare. U arrestua nga komunistët në fund të vitit 1944. Më 13 prill u dënua me vdekje si kolaboracionist nga Gjyqi Special dhe u pushkatua.

Më 27 janar 1948, vdiq në Burgun e Mitrovicës së Sremit, kleriku dhe veprimtari i NDSH-së, myderrizi,  Haki Sermaxhaj. Ka vdekur pas  9 muaj qëndrimi në spitalin e burgut të Mitrovicës së Sremit. Disa të burgosur shqiptarët me leje të drejtorisë së burgut, e varrosën në varrezat e burgut të Mitrovicës së Sremit. Eshtrat e tij edhe tani prehen në Vojvodinë.

Më 27, 28 dhe 29 janar të vitit 1999 ranë dëshmorë 21 luftëtarë të lirisë në fshatin Rogovë të Hasit, dhe disa pjesëtarë të popullatës civilë të fshatit. Po ashtu, në këto data, kujtohen edhe nëntë të rënë të tjerë në fshatin Goden dhe Bishtazhin të komunës së Gjakovës. Gajtë atyre tri ditëve kanë rënë në altarin e atdheut: Agim Zeneli, Luan Smajli, Agron e Sejdi Rama, Pren e Meme Lleshi, Agush Gjoci, Valon Gashi, Bahtjar Morina, Daut Kelmendi, Emrush Çeta, Kasim Shala, Hamdi Berisha, Gezim Ademi, Haxhi Lypjani, Gasper Karaçi, Ilir Merturi, Naim Gashi, Naim Dreshaj, Sahit Krasniqi dhe Vesel Avdyli.

Më 27 janar të vitit 1928 u lind në Gjirokastër, Xhanfise Keko. E filloi karrierën si montazhiere, dhe ishte njëra nga shtatë anëtarët themelues të Kinostudios, “Shqipëria e Re”, më 1952. Pas një përvoje të gjatë si montazhiere, filloi karrierën e regjisores, më 1971. Për 13 vjet, në vazhdim  Keko realizoi 12 filma artistikë, që janë edhe sot mjaft të pëlqyer, sidomos për fëmijët. Të realizuar artistikisht, por edhe me vlera edukative, filmat e Xhanfise Kekos kanë konkurruar me dinjitet edhe në festivalet ndërkombëtare. Përveç çmimeve e titujve të shumtë, në vitin 1984 u vlerësua me titullin e lartë “Artiste e popullit”, ka fituar edhe Kupën e Festivalit të Parë për filmin “Beni ecën vetë” në 1976. Xhanfise Keko është edhe regjisorja e parë shqiptare e vlerësuar me çmime ndërkombëtare. Në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit për Fëmijë dhe të Rinj në Xhifoni (Itali), ka fituar medalje për filmat “Beni ecën vetë”, “Pas gjurmëve” dhe “Tomka dhe shokët e tij”. U nda nga jeta më 22 dhjetor të vitit 2007. Veprat si regjisore, Taulanti kërkon një motër, Një vonesë e vogël, Kur xhirohej një film, Partizani i vogël Velo, Pas gjurmëve, Tomka dhe shokët e tij Malësorët pas komisarëve, Tinguj. Për popullin, me popullin e shumë filma të tjerë.

Më 28 janar të vitit 1896 lindi, Riza Cerova, revolucionar, nacional-demokrat, Heroi i populli. U lind në fshatin Cerovë të Skraparit.  Në rininë e hershme filloi luftën kundër kriminelëve andartëve grekë. Rizai i bashkohet çetës së patriotit Sulejman Spathara. Rizai me vëllain e tij Aliun marrin pjesë në luftë edhe  kundër austro- hungarezëve. Asokohe ai shkruante: Evropa nuk dëshiron të shohë një Shqipëri të lulëzuar me kufijtë etnikë të sajat, mblidhni mendjen në krye se themelet do i vëmë vetë ose do shuhemi për jetë. Në Janar te vitit 1920, mbi treqind djem të Skraparit, të armatosur, së bashku me forca të tjera vullnetare nga krahina të ndryshme mbrojtën zonën nga çdo e papritur që mund te vinte. Forcat e Skraparit u vendosën rreth Manastirit të Ardenicës si dhe në Libofshë. Këto forca komandoheshin nga Ali Koprëncka, Riza Cerova, Muço Kapinova, Servet Zaloshnja, Nuri Velusha e të tjerë. Në Shqipëri, Riza Cerova u kthye më 6 prill të vitit 1935. Për kryengritjen që përgatitej të fillonte për të përmbysur regjimin e Zogut, e informoi Ali Kelmendi porsa arriti në Qytetin e Korçës. Ai ishte anëtar i shoqërisë majtë KONARE. Njihet personalisht me Kryetarin e Partisë Komuniste Gjermane, Ernest Telmak dhe në vitin 1930 bëhet anëtar i kësaj partie. Më vonë u fut ilegalisht ne Iran ku u bë atentati kundër Shahut te Iranit. Rizai shkoj deri dhe në  Kinë, si dhe disa shtete të tjera.  Më 6 Prill 1935 futet në Shqipëri për nxitjen e kryengritjes sipas ideve te organizatës KONARE, e cila kishte për qëllim përmbysjen e Ahmet Zogut. Në planin e kësaj kryengritje ishin përfshire antizogistë, oficerë ushtrie, komunistë, demokrat, latifondistë tokash. Ajo shpërtheu në mënyrë të parakohshme, në Fier. Në këto kushte përpiqet  t i  afrohet Beratit por aty merë vesh për disfatën e kryengritësve në Lushnje. Në pyllin e Marjanit afër Pogradecit, Rizai së bashku me shokët e tij rrethohet nga forcat e xhandarmërisë dhe bie gjatë luftimeve. Para Gjyqit politik në Fier u thirrën edhe ndihmësit dhe simpatizuesit dhe nëpër Këshillin Gjyqësor kaluan 533 persona, nga të cilët 51 u dënuan me vdekje kurse të tjerët u dënuan me dënime të ndryshme.

Më  28 janar 1999 të vitit, në frontet e luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës kanë rënë duke luftuar përballë forcave kriminale serbe  Gasper Karaqi, Kolë Lleshi, Memë Lleshi, Naim Dreshaj dhe Pren Lleshi.

Më 28 janar të vitit 1936, në Gjirokastër lindi Ismail Kadare. Fillimisht tërhoqi vëmendjen si poet, por ishin librat në prozë që e bënë të famshëm. Gjenerali i ushtrisë se vdekur” është romani i tij më i njohur, por edhe libri i tij i parë që arriti audiencën ndërkombëtare. Ndër romanet e tjera të Kadaresë që kanë të bëjnë me historinë e Shqipërisë është “Kështjella” (1970), me ngjarje në shekullin e 15-të gjatë rezistencës së armatosur të popullit shqiptar kundër osmanëve. E njëjta temë e rezistencës, por në një kontekst politik, rishfaqet tek “Dimri i Madh” (1977), me ngjarjet që pasuan prishjen e marrëdhënieve midis Shqipërisë dhe Bashkimit Sovjetik në vitin 1961. “Ura me tri harqe” (1978) vendoset në Shqipërinë mesjetare, Libri “Tri këngë zie për Kosovën” (1999) përbëhet nga tre tregime për një betejë të shekullit të 14-të mes udhëheqësve të Ballkanit dhe Perandorisë Osmane, në Fushë Kosovës Romani Kronikë në gur” (1976), është një libër ku Kadare flet më shumë për fëmijërinë e tij, si dhe për qytetin e vet, Gjirokastër. Tek “Eskili, ky humbës i madh” (1988), autori shqyrton afërsitë mes kulturave shqiptare dhe greke nga antikiteti në kohët moderne. Prej vitit 1990 jeton në Paris.

Më 29 janar të vitit 1876 u lind, Ahmet Myfid bej Libohova. Ka qenë diplomat Perandorisë Osmane, deputet shqiptar në Mexhlisin osman, nënshkrues i Shpalljes së Pavarësisë, disa herë ministër i shtetit shqiptar, themelues i Bankës së Shqipërisë. Studimet e para i kreu në mjedis privat, më pas studimet e mesme në gjimnazin Zosimea të Janinës dhe më vonë, në Stamboll ku mbaroi liceun perandorak. Universitetin e kreu me plot sukses, në degën e drejtësisë. U laureua përsëri në Lozanë,  ku mori edhe doktoratën në Shkencat Politike. Më 1898-1904 emërohet sekretar i parë në legatën osmane në Bruksel. Ndihmoi nacionalistët shqiptarë që vepronin në atë kryeqytet dhe veçanërisht Ismail Kemal bej Vlorën që botonte në atë kohë gazetën “Albania”  që shtypej në shqip, turqisht dhe greqisht. Më 1904, u transferua në Bernë si kryetar i misionit diplomatik në Zvicër. Më 1907 shërben si kryekonsull në Larisa të Thesalisë.  Por me shpalljen e Hyrrietit më 1908, megjithëse ishte graduar Ministër Fuqiplotë dhe kishte një të ardhme të shkëlqyer në Perandorinë Osmane dha përnjëherë dorëheqjen së bashku me vëllezërit e tij Ekrem beun dhe Ajet beun, – i pari oficer epror Akademist i Kavalerisë në Shtatmadhorinë dhe i dyti Këshilltar i Ambasadës Perandorake në Athinë – për të marrë pjesë më aktive dhe direkte në lëvizjen kombëtare për lirinë e Atdheut duke sakrifikuar njësoj tre vëllezërit interesat e tyre personale. Vdiq Sarandë, më 27  shkurt të vitit 1927.

Më 29 janar të vitit 1911 u botua, në Sofje të Bullgarisë,  numri i parë i gazetës së përjavshme politike, shoqërore, kulturore, letrare, “Liria e Shqipërisë”, e cila ishte në shërbim të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, për çlirimin e Shqipërisë.

Më 29 janar të vitit 1916 lindi në Prizren Lazër Radi. Shkollën fillore e kreu në qytetin e lindjes. Për shkak të mosparaqitjes së të vëllezërve në thirrjen për shërbimin e detyrueshëm ushtarak në Mbretërinë Serbo-Kroato-Sllovene, familja largohet nga Kosova dhe vendoset në Tiranë e më pas në Durrës. Lazri nis punë tek restoranti i vëllait të madh, Prenkës. Më 1931 u vdes i zoti i shtëpisë, Prendi. Në vitet  1930 – 1931 nisi të nxënit në shkollën e mesme në gjimnazin e Tiranës. Më 1931 iu akordua nga ministri i Arsimit Hilë Mosi bursë për në gjimnazin e Shkodrës deri më 1938 dhe u vendos në konviktin “Malet Tona” në shoqërinë e nxënësve nga Kosova, Emin Duraku, Hajdar Dushi dhe Haki Taha e grupit përparimtar me Qemal Stafën, Xhemal Broja e Arshi Pipa, Radi mori pjesë në celulat e para komuniste të Grupit Komunist të Shkodrës. Verën e vitit 1936 shkoi në shkollën verore të Pukës, ku jepte mësim e motra dhe u njoh me Migjenin.  Më 1937 iu akordua një bursë shtetërore dhe më 1938 nisi vitin e parë akademik për Jurisprudencë në Universitetin “La Sapienza” në Romë. Në vitin 1942 u kthyer në Shqipëri dhe nis stazhin e avokatisë pranë studios së avokat Golgotës në Durrës. Më 1944 mori liçencën e avokatit dhe nis ta ushtrojë atë. Më 23 nëntor 1944 u arrestua nga partizanët. Fillimisht u dënua me 30 vjet burg. Ka qenë i internuar në kampe pune. Vdiq më 22 shtator të vitit 1998.

Më 29 janar, forcat serbe masakruan 14 fshatarë në Rogovë të Hasit. Gjatë ditëve prej 27, 28, dhe 29 janarit të vitit 1999 kanë rënë 21  dëshmorët të UÇK-së. Më 29 kanë rënë në pritë të forcave serbe:  Agron Rama, Agim Zeneli, Sejdi Rama, Agush Gjocaj, Bahtiar Morina, Daut Kelmendi, Emrush Çetaj, Gëzim Ademaj, Hamdi Berisha, Haxhi Kleçka, Ilir Merturi, Luan Smajli, , Naim Gashi, Sahit Krasniqi, Valon Gashi dhe Vesel Avdyli.

Më 30 janar të vitit 1550 në Rocaforccata, afër qytetit te Tarantos të Italisë, u lind Gjergj Basta. Gjyshi i tij, Andrea Basta, ka qenë bashkëluftëtar i Skënderbeut dhe pjesëmarrës në ekspeditat e kryetrimit shqiptar, në Itali. Në moshën  15 vjeçare Gjergji u fut në një repart kavalerie të komanduar prej të atit, Dhimitrit  ne luftërat e Piemontit. Mësimet e para i mori  në një shkollë në Asti të Italisë dhe pastaj ndoqi Akademinë ushtarake në Hollandën spanjolle. Jeta e tij ushtarake ndahet ne dy faza, në shërbimin e tij në ushtritë e perandorisë spanjolle në Hollandë e në Francë  dhe ne ushtrinë e perandorisë së shenjtë romake, gjermane.  Ai shërbeu mbi 40 vjet në ushtri duke udhëhequr rreth 100 beteja fitimtare. Basta zotëronte 6 gjuhë. Më 1603, në krye të ushtrisë perandorake gjermane Gjergj Basta ndodhet në Transilvani ku merr pjesë  në luftë kundër trupave të vezirit turk,  Ali Pasha i cili ndodhej me 60 mijë vetë në qytetin Peshti. “Sa herë që perandori ndodhej në vështirësi, ai kërkonte detyrimisht praninë e Bastës me trupat e tij. Më 1605, trupat e Gjergj Bastës në Komorrë u bënë pengesë e pakapërcyeshme për turqit. Bashkëkohësit thonë se ndaj tij asnjëherë turqit nuk patën epërsi. Është kjo arsyeja pse perandori e nderoi me titullin e kontit perandorak.

Më 30 janar të vitit 1906  u formua Çeta atdhetare e Komitetit të Manastirit, në komandën e Çerçiz Topullit. Në nëntorin e vitit 1905, me nismën e Bajo Topullit, ishte krijuar Komiteti i Fshehtë “Për lirinë e Shqipërisë”. Qëllimi i këtij komiteti ishte puna për ngritjen e ndërgjegjes kombëtare. Me idenë absolute se liria nuk mund të pritej, por të kërkohej, Bajo Topulli gjykoi se kishte ardhur momenti që perandoria osmane të detyrohej që edhe me forcën e armëve të pranonte vullnetin e popullit shqiptar. Në janar 1906 krijoi të parë çetë patriotike në Jug. Në këtë çetë, Çerçiz Topulli, vëllai i tij, ishte luftëtari më i shquar dhe më aktiv. Për të përçuar këtë frymë, çeta patriotike e Bajo Topullit filloi të lëvizte në të gjithë territorin e Jugut të Shqipërisë. Rezultati i kësaj punë ishte dalja në skenë e mjaft çetave patriotike si ato të Sali Butkës, Qamil Panaritit, Spiro Ballkamenit, Themistokli Germenjit, Muharrem Rushitit, Demo Eminit e çeta të tjera. Pjesëmarrja e luftëtarëve të lirisë si Çerçiz Topulli, Mihal Grameno dhe Bajo Topulli në Kongresin e Manastirit ishte një gjetje e zgjuar e shqiptarëve për përgatitjen, mbarëvajtjen dhe përfundimin me sukses të punimeve të këtij kuvendi. Çerçiz e Bajo Topulli, si dhe Mihal Grameno ishin delegatë të kongresit, por dhe luftëtarë të lirisë. Çeta e Çerçizit u vendos në mbrojtje të Kongresit.

Më 30 janar të vitit 2016, vdiq Muhamet Pirraku.  U lind në fshatin Flamuras, ish Sankovc të Drenicës, më 12 tetor 1944. Shkollën fillore e mbaroi në vendlindje dhe në Bushat, më 1957. Edhe pse nxënës shembullor, nuk u pranua në Shkollën Normale të Prishtinës. Pasi punoi një vit punëtor fizik në ndërmarrjen ndërtimore “Granit”, të Shkupit, në saje të rezultatit në fillore në vitin shkollor 1959-1960 u regjistrua pa provim pranues në Shkollën e Mesme Bujqësore të Prishtinës, të cilën e mbaroi me sukses,  në qershor të vitit 1963. Më pas u regjistrua në Fakultetin Filozofik, në Degën e Historisë, në Prishtinë, ku u diplomua në vitin 1968. Pas vitit të dytë pa shkëputje nga puna, nga fillimi i vitit shkollor 1965- 1966 punoi si arsimtar i historisë në Shkollën fillore “Emin Duraku”, të Prishtinës Në vitet në vijim punoi arsimtar jo i rregullt edhe në Medresenë “Alaudin”, ku i dha historinë dhe retorikën. Nga tetori i vitit 1967 deri në tetor të vitit 1971 ishte arkivist për hulumtime e publikim të lëndës arkivore në Arkivin Shtetëror të Kosovës Këso kohe e mbajti mësimin e historisë në Shkollën e Mesme Teknike dhe pak kohë në Shkollën Normale të Prishtinës. Tezën e magjistraturës e mbrojti më 1976. Ishte i burgosur politik i vitit 1981. Për një kohë iu ndalua publikimi i shkrimeve. Ka botuar shumë vepra sidomos në vitet 90 dhe në vitet pas çlirimit të Kosovës. Historia për klasën VII, Kultura Kombëtare Shqiptare deri në Lidhjen e Prizrenit, Ripushtimi jugosllav i Kosovës 1945, Kalvari i shqiptarësisë së Kosovës, TIVARI 1945, Mulla Idris Gjilani dhe Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore Albania e Konicës e shumë vepra të tjera.

Më 30 janar 1954 u lind Rrahim Ademi, ushtarak ish-gjeneral i ushtrisë kroate. Ai u lind dhe u rrit në Karaxhë të Vushtrrisë, në Kosovë. Diplomoi në akademinë e ushtrisë jugosllave në Beograd më 1976. Rahim Ademi me vetë dëshirë kaloi në ushtrinë kroate duke e lëshuar ushtrinë jugosllave në erë të vitit 1990. Trimërinë dhe strategjinë e tij ushtarake si udhëheqës ushtarak menjëherë e tregoi duke e mbrojtur Shibenikun nga sulmi i ushtrisë jugosllave dhe ai çetnik. Në shtator 1991, si dhe duke marrë disa kazerma të ushtrisë jugosllave në Shibenik dhe rrethinë. Aftësitë e tij ushtarake shumë herë i tregoi gjatë vitit 1993 gjatë operacionit ushtarak të “Maslenica”, mandej, mandej edhe në territorin e Bosnjës dhe Hercegovinës në operacionet e Ushtrisë kroate  të cilat janë zhvilluar gjatë viti 1994 dhe 1995, në operacionin ”dimri 1994“., si dhe në të gjitha operacionet e rëndësishme në hapësirën e Bosnjës dhe Hercegovinës dhe republikës së Kroacisë.

 

Më 31 janar të vitit 1852 u lind,  Zef Jeronim de Rada. Zef De Rada ishte djali i parë i de Radës. Jeronimi pati katër djem: Zefin, Mikelanxhelin, Rodrigon dhe Hektorin. Zefi kishte lindur në Maki të Kalabrisë. Gjatë viteve 1869-1870 qe nxënës gjimnazi në kolegjin e Koriliano Kalabros. Në moshën 17 vjeç nga shënimet dhe udhëzimet e të atit daktilografoi “Gramatikën e gjuhës shqipe”, të atit të tij, Jeronim  De Rada. Në 1879 Zefi u martua me një vajzë arbëreshe nga Shën Kozmo. Pati me të dy djem, nga të cilët i pari vdiq tetë ditë para se të mbyllte sytë, i ati.  Mbas një sëmundje të gjatë gjoksi, Zefi vdiq në 19 nëntor 1883, në moshën 31 vjeçare. Vdekja e tij e kishte prekur edhe shpirtin e ndjeshëm të Naim Frashërit, dhe i kishte kushtuar një poezi të përmallshme, të cilën De Rada e kishte botuar me mirënjohje të thellë.

Më 31 janar 1918 lindi,  Spiro Çomora, shkrimtar komediograf. Lindi në ishullin e Korfuzit, në një familje e cila kishte emigruar për arsye mirëqenieje në Greqi. Në vendlindje kreu mësimet fillore dhe të mesme, ndërsa shkollimin e lartë e filloi në Itali për drejtësi, por me fillimin e Luftës së Dytë Botërore nuk mundi t’i përfundonte. Nis punë si mësues dhe mbledhës folklori, puna e të cilit përfshihet në radhitjen e botimeve “Visaret e Kombit”, gjatë kohës kur ministër  i Arsimit ishte, Ernest  Koliqi. Ai kishte  dhenë  urdhëresën për t’u mbledhur folklori. Pas luftës u vendos në Tiranë dhe pothuajse gjatë gjithë jetës punoi në revistën “Hosteni”. Ne fillimet e veta nisi të shkruajë vjersha humoristike, të cilat i botoi te revista,”Hosteni”. Bën pjesë në komisionin e përbërë prej gjashtë vetëve që mbikëqyri e redaktoi përkthimin e “Iliadës” nga Shllaku, duke e shoqëruar botimin me studimin, “Iliada dhe bota homerike”. Spiro Çomora u mor edhe me përkthime. Ai përktheu poemën “Skënderbeu” të  shkruar nga Grigor Perliçev më 1968.  Më 1957 botoi të përkthyera  fabulat e Ezopit “Sorra e pëllumbi”, pastaj “Paqen” Lisistratën,  Kalorësit, drama rë Aristofanit; pjesë të zgjedhura nga Satirat e Junius Juvenalit dhe 12 këngët e para të “Odisesë” së Homerit, Vdiq në vitin 1973.

Mehmet Dermani – Gjonbalaj, u lind më 31 janar 1911, në fshatin Vuthaj të Plavës. Në vitin 1918 familja e tij emigruan në Shkodër, ku strehë për ta u bë familja e Bajram Currit. Shkollën fillore e kreu në Kolgecaj, më vonë Bajram Curr, kurse të mesmen në Shkodër. Qysh herët ishte njohur me patriotin Asim Vokshi, me të cilin përpos që e lidhte miqësia familjare, e lidhte edhe ideja revolucionare. Së bashku u shkolluan në Akademitë Ushtarake në Itali, prej nga u kthyen më 1931 me gradat nëntoger. Mehmet Dermani, po ashtu ishte ndër shokët më të ngushtë të poetit të madh Millosh Gjergj Nikollës – Migjenit. Ishte njëri ndër organizatorët kryesorë dhe pjesëmarrës në Konferencën e parë themeluese të Këshillit Nacional Çlirimtar për Kosovë dhe Rrafsh të Dukagjinit, që u mbajt me 31 dhjetor 1943 e 1 dhe 2 janar 1944, në Bujan të Malësisë së Gjakovës, në kullën e Sali Manit. Pas çlirimit të Tropojës më 16 tetor 1944, më 6 nëntor 1944, në Astë të Tropjës u formua Brigada e XXV-të Sulmuese. Më vonë kundërshtoi regjimin u burgos dhe mbajti 4 vite në burgun e Tiranës. Mehmet Dermani, vdiq i internuar, në Selenicë, në një ditë të premte, më 25 prill 1986, në moshën 75 vjeçare.

 

 Më 31 janar të vitit 1997, kanë rënë në një pritë të Policisë serbe dëshmorët e parë të UÇK-së, Zahir Pajaziti, Edmond Hoxha dhe Hakif Zejnullau. Zahir Pajaziti u lind më 1 nëntor të vitit 1962 në fshatin Turuqicë të Podujevës, ndërsa ra dëshmor më 31 janar të vitit 1997 në Pestovë të Vushtrrisë. Ishte një ndër themeluesit e UÇK-së dhe Hero – dëshmor i luftës së Kosovës. Ai ra heroikisht së bashku me Hakif Zejnullahun dhe Edmond Hoxhën, në një pritë të organizuar nga forcat e armikut, në fshatin Pestovë të Vushtrrisë.  Zahir Pajaziti ishte një ndër komandantët e parë dhe ndër më të shquarit e  Ushtrisë Çlirimtare Kosovës. Më 31 janar 2008, në 11 vjetorin e rënies, kryetari i Kosovës, Fatmir Sejdiu, i akordoi Zahir Pajazitit dekoratën më të lartë shtetërore të vendit, Urdhrin “Hero i Kosovës”. Rënia në pritë e këtyre tre prijatarëve të lirisë ishte komentuar në mënyra të ndryshme nga politika pacifiste e Kosovës, e cila nuk pranonte realitetin, madje shkonte aq larg sa kërkonte forcat e interpolit ta gjurmonin rastin, pasi nuk i besonin realitetit, por linin të kuptohej se sulmet kundër policisë serbe i organizonte vetë Serbia për të pasur pretekst në luftën kundër shqiptarëve. Rënia e Zahirit, Edmondit dhe Hakifit, ishte shkëndija që u përhap me shpejtësi dhe mobilizoi edhe më fuqishëm forcat liridashëse të vendit, të cilat po tregonin gatishmëri për luftë të armatosur kundër pushtimit dhe represionit të përditshëm që ushtronte Serbia e Millosheviq.

 

Nuk konsiderojmë se në këtë Kalendar kemi përfshirë të gjitha personalitetet  me rëndësi kombëtare. Ftojmë të gjithë ata që duan të kontribuojnë në këtë drejtim,  të na dërgojnë të dhëna shtesë, ndonjë plotësim apo përmirësim,  lidhur me personalitete të tjera të njohura, në mënyrë që të begatohet Kalendari kombëtar për muajin janar.

Literatura:

Kalendari enciklopedik I, Tiranë, 1998.

Fjalori enciklopedik, Tiranë,  1985.

Arkivi I-II- III Radio-Kosova e lirë, Prishtinë 2009.

Feniksët e lirisë, 1-15  ( 2001 – 2015)

Hasan Hasani: Të pavdekshmit e Dukagjinit. Pejë 2002.

Hajrush Kurtaj: Shungullon Gryka e Kaçanikut. Kaçanik 2000.

Në kërkim të dijes dhe lirisë, studentë dëshmorë, ( Grup autorësh). Universiteti i Prishtinës, 2004.

Skënder Zhitia, Dëshmorët e UÇK-së në Llap. Pejë 2000.

Kalendari ditor i Radios-Kosova e Lirë.

Vikipedia, Internet.

Enciklopedia e lirë, internet.

Vërejtje:

  1. Të dhënat shtesë të kalendarit do plotësohen nga dita në ditë dhe do të korrigjohen në vazhdimësi

 2. Të dhënat për dëshmorët e rënë të UÇK-së, UÇPMB-së dhe Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare nuk janë të plota. Ato pritet  të plotësohen ndërkohë. Të gjithë ata që disponojnë të dhëna dhe dëshirojnë të bashkëpunojnë, mund të na kontaktojnë në [email protected]

3. Mirëpresim çdo vërejtje, sugjerim, plotësim të faktuar e të dëshmuar.

 4. Ndalohet kopjimi, apo përvetësimi i të dhënave pa cituar burimin!

 

Kontrolloni gjithashtu

Komiteti "Mbrojtja kombëtare e Kosovës"

Radio Kosova e Lirë, Kalendari kombëtar – muaji Maj

Më 1 maj të vitit 1918 u themelua komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, organizatë politike …

Radio Kosova e Lirë 94.2 FM
Kjo web faqe mirëmbahet nga Radio Kosova e Lirë. Materialet dhe informacionet të cilat janë pronë e radios Kosova e Lirë dhe redaksisë “Dëshmorët e UÇK-së” nuk mund të kopjohen, të shtypen, ose të përdoren në çfarëdo forme tjetër për qëllime përfitimi. Radio Kosova e Lirë mban të drejtat e rezervuara sipas dispozitave ligjore për të drejtat e autorit dhe pronës intelektuale. © Copyright 2005 - 2024, Të gjitha të drejtat e rezervuara