Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
Falsifikimi dhe serbizimi i tablove me motive nga shpërngulja e krishterëve nga Kosova në shekullin XVIII
Historiografia, arti dhe tradita gojore serbe është e mbushur me shembuj të shumtë të falsifikimeve. Pa e tepruar fare mund të thuhet se janë të shumtë historianët serbë, të cilët kanë bërë përpjekje të pareshtura, madje edhe të suksesshme për të paraqitur vetëm të “vërtetën e tyre” para botës evropiane, e vërtetë kjo mbi të cilën ata kanë zgjeruar jo pa sukses pretendimet hegjemoniste në tërë Ballkanin e veçmas në trojet shqiptare.
Historianët Serbë edhe pse e dinë faktin se fiset sllave depërtuan në Ballkan në shekullin e shtatë, ata nuk pranojnë as faktin tjetër, se në kohën kur kishin arritur në Ballkan, si fise me një nivel të ulët të qytetërimit, kishin shkatërruar të gjitha elementet fizike të kulturës autoktone. Sllavët paganë kontaktuan me krishterimin e banorëve vendës, arbëreshë, arumunë e grekë në shekullin VIII e më vonë. Për të dokumentuar mënyrat e metodat e falsifikimeve do të marrim për të analizuar një motiv nga arti figurativ, i cili dashur pa dashur nxjerrë në sipërfaqe falsifikimin skandaloz, madje falsifikimin e veprave të piktorëve serbë nga vetë bashkëkombësit e tyre. Piktori akademik serb, Paja Jovanoviq, 1856-1957, i shkolluar në Vjenë, Londër, Paris, Mynhen, Berlin, kishte sjellë në artin e kohës stilin, motivin dhe përmbajtjet autentike evropiane, nën ndikimin e artit realist-romantik, mbase nën ndikimin e tablove të piktorëve vjenezë, francezë e gjermanë, të cilët kishin sajuar tablo të shumta me motiv shpërngulen e të krishterëve nga jugu i Ballkanit, në decenien e fundit të shek XVIII.
Tabloja, e cila quhet “Shpërngulja e serbëve” dhe e cila me siguri se mund të ketë pasur mbështetje në ndonjë tablo kompozicionale paraprake, me përmbajtje të njëjtë e pikturuar nga piktorët evropianë, ishte punuar nga piktori P, Jovanoviq, duke u mbështetur në përshkrimin realist të përmbajtjes. Është me rëndësi të theksojmë se Paja Jovanoviq, i cili kishte një kulturë të gjerë intelektuale e krijuese evropiane, dhe nuk shquhet për asnjë element racist sa i përket popullit shqiptar, edhe pse ishte bashkëkohës i Vladan Gjorgjeviqit, Jovan Cvijiqit, Haxhi Vasileviqit, Vasa Çubriloviqit dhe përgjithësisht kreut të kulturës shoviniste serbe të kohës. Përkundrazi, Paja Jovanoviq, një piktor i njohur në qarqet evropiane, i cili të shumtën e kohës e kaloi në Vjenë dhe në qendrat më të mëdha të Evropës, tablotë më të goditura artistikisht, apo kryeveprat e tij i mori me motiv nga jeta e shqiptarëve. Tablotë e tij më të shquara artistikisht janë pikërisht ato me motive nga jeta e shqiptarëve, të cilat sipas studiuesve të kohës së tij, ishin tablo që ngjallnin interesim te publiku artdashës evropian. Për veç tablosë me motive nga shpërngulja e të krishterëve, ndër tablotë e Paja Jovanoviqit, janë të njohura edhe tablotë nga jeta e shqiptarëve si “Lufta e gjelave”, “Zbukurimi i nusës”, “Luftimi me shpata” e të tjera. Paja Jovanoviq, ka punuar edhe tablo nga mitologjia dhe historia serbe. Janë të mirënjohura tablotë pikturave si “Vajza e Kosovës”, “Kurorëzimi i Mbretit Dushan” e të tjera.
“Shpërngulja e serbëve” I
Kjo tablo kompozicionale me temë historike është ekspozuar në Vjenë, në vitin 1895 dhe pa dyshim është kryevepra e tij artistike. Motivi u mor nga historia e shpërnguljes së një numri të krishterëve nga Kosova, në vitin 1690, pas humbjes së forcave të aleancës së ushtrisë austriake e gjermane tok me krishterët e Ballkanit, në Shkup dhe në Kaçanik. Në tablonë e parë autentike të Paja Jovanoviqit, të vitit 1895, vërejmë shumë elemente autentike, të cilat më vonë u serbizuan, me qëllim të hapur për të falsifikuar dhe serbizuar këtë tablo të fuqishme artistike të kohës. Në këtë tablo, në plan të parë paraqitet një pamje impozante realiste, është kjo një kolone e të dyndurve me popullatë civile, priftërinj dhe ushtarë austriakë. Në plan të parë, në mes të tablosë është portretizuar një malësor i veshur me tirq, xhurdi, gunë të leshtë mbi shpinë, dhe po ashtu me kapelë leshi. Me dorën e majtë mban pushkën, ndërsa dorën e djathtë e ka të përgjakur e të lidhur. Në plan të dytë, nga e djathta në të majtë, shihet një grua e moshës mesatare, hipur mbi kalë, Gruaja mban në prehër një fëmijë. Pastaj në mes një djalosh i ri, po ashtu i veshur me tirq, xhurdi dhe kësulë të bardhë. Ai tërheq kalin e priftit mjekërbardhë, i cili mund të jetë menduar si Patriarku, Arsenije Çarnojeviqi i Tretë, së bashku me një kryeprift tjetër. Në anën e majtë, janë skicuar ushtarët austriakë të Pikolominit, ndërsa në anën e djathtë turma fshatarësh, të cilët kanë ngarkuar në qerre rraqe e gjësende, ndërsa u grahin para qeve dhe deleve që kanë marrë me vete. Të gjithë fshatarët pa dallim kanë kësula të bardha, shall të bardhë, tirq të bardhë me gajtanë të zi. Koloriti i derdhur me kujdes dhe mjeshtëri në tablo është tipik dhe realisht përputhet me kohën. Tabloja kompozicionale historike “Shpërngulja e serbëve” me sa kuptohet asnjëherë deri tani nuk është studiuar si duhet në kohë dhe hapësirë, në rrethanat e dokumentuara historike. Vetë fakti se serbët më vonë i ripërpunuan motivet e Paja Jovanoviqit, bën të kuptojmë se tablotë e tij nuk i kënaqen orekset shoviniste dhe ekspansioniste serbe, andaj ata edhe e serbizuan në tërësi tablonë “shpërngulja e serbëve”.
“Shpërngulja e serbëve” II
Në tablonë e dytë, i njëjti kompozicion, ka pësuar disa ndryshime, të cilat sigurisht janë bërë nën trysninë e qarqeve ekspansioniste serbe. Tashmë të gjithë fshatarët e tablosë së parë janë eliminuar nga tabloja dhe në vend të tyre kemi grupe njerëzish me veshje ruse, kozake, me kaftan dhe armë të ndryshe, pushkë, shpata. pistoleta, etj. Në vend të gruas me fëmijën ngryk hipur mbi kalë, tashmë ndodhet një kalorës, i veshur si rus apo kozak. Patriarku Çarnojeviq paraqitet si një prift serb, me mjekër të bardhë, ashtu sikur Shën Sava, në përfytyrimin kishtar mitologjik serb. Djaloshi që tërheq kalin e patriarkut në vend të kapelës së bardhë, që kishte mbi kokë në tablonë e parë, në tablonë e dytë ai ka në kokë një shajkaqë serbe, rroba shajaku dhe një pushkë mbi supe. Vetëm malësori i skicuar në plan të parë ka mbetur i paprekur. Ai dallon vetëm me tipare të fytyrës, moshës, por jo edhe në veshje. Edhe ushtarët në të majtë, kanë mbetur ushtarë me veshje austriake, të kohës së Eneo Pikolominit të vitit 1690. Orekset shoviniste serbe nuk i kishte kënaqur kjo ndërhyrje e dytë e Paja Jovanoviqit. Ata donim më shumë, por si duket piktori, që tërë jetën kishte jetuar dhe kishte vdekur në Vjenë nuk u bë vegël e verbër qarqeve militariste ekspansioniste serbe.
“Shpërngulja e serbëve” III
Gjithnjë sipas të njëjtit motiv dhe sipas të njëjtit kompozicion historik, piktori tjetër serb, Milan Andriq, kishte serbizuar dhe sllavizuar në tërësi motivin e tablosë” Shpërngulja e serbëve”. Ai, tashmë kishte eliminuar të gjitha karakteristikat realiste të elementeve, të cilat i kishte pasqyruar, piktori i famshëm, Paja Jovanoviq, ndërsa tërë tablonë e kishte kompozuar sipas kërkesave të ultrashovinizmit serb. Në anën e djathë në vend të malësorit me kapelë të bardhë paraqitet një burrë me veshje hercegovasi. Gruaja e hipur në kalë është një si ikonë mitologjike e Shën Mrisë me një fëmijë motak, apo diçka më i moshuar. Djaloshi që tërheq kalin e patriarkut është një gexhë i Shumadisë. Malësori në planin e parë, është një figurë tipike shumadinase, një burrë i bëshëm, tërë dhjamë, i rruar, i freskuar, imponues, që duket sikur po shkon në dasmë. Ai tashmë rrezaton forcë dhe virulencë tipike serbe. Ushtarët në të majtë nuk janë paraqitur me rroba karakteristike të ushtarëve të Pikolominit, por janë ushtarë me veshje e kaftana të kozakëve. E tërë tabloja është serbizuar në po thuajse të gjitha pikat qendrore. Nga dhjetëra fshatarë me veshje autentike shqiptare në anën e djathtë janë portretizuar vetëm dy. Shikuesi i vëmendshëm mund të hetojë edhe shumë elemente e pika të tjera dalluese në tri tablotë, e sidomos në tablonë e M. Andriqit.
