Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
Jeta në mërgim
Shumë Suliotë hyn në shërbim të rusëve në Korfuz. Ky ishte një regjiment i parregullt dhe organizuar nga rusët në mesin e refugjatëve kontinentale. Aty kishte jo vetëm suliotë por edhe Himarjotë, Manjotë, kleftë, sikur quheshin banditët grekë, armatollët (milicitë kunder kleftëve greke, të krijuar nga osmanët, që në fakt e mbështesnin ata. Formimi i kësaj njësie është ndërmarrë nga koloneli rus Papadopulos. grek në përkatësi etnike. Regjiment, i quajtur fillimisht “Legjioni Papadopulosit”, më vonë u zhvillua si një ushtri të fortë.
Organizimi i tij ishte përshkruar nga Papadhopulos në një fletëpalosje në greqisht titulluar “Shpjegimet lidhur me krijimin e një legjion të Epiro-Suliote dhe Himaro-Peloponezianëve në shërbim të Madhërisë së tij, Perandorit Aleksandri …”. Ai pranoi se Suliotët dhe të tjerët ishin trajnuar natyrisht në taktikat e parregullta dhe nuk duhet të jenë në përputhje me taktikat e rregullta Perëndimore. Kjo njësi u emërua si “Legjioni i pushkatarë të Lehtë”.
Suliotët morën pjesë në fushatat në Napoli (1805), ishullin Tenedos (1806), Dalmaci (1806), dhe gjatë mbrojtjes të ishullit Lefkadës (1807). Me Traktatin e Tilsit në vitin 1807 dhe detenten midis Rusisë dhe Francës, forcat ruse u tërhoqën nga ishujt e Jonit dhe francezët i pushtuan ato. Suliotët dhe ushtarë të tjerë të njësive ruse hynë në shërbim me francezët në njësi të ndryshme, të tilla si Battaglione dei Cacciatori Macedoni dhe Régiment Albanais (regjimenti shqiptar), që përshkruar origjinën e përgjithshme të ushtarëve apo mënyrën e luftimeve të tyre.
Koloneli, Minot, komandanti i Regjimentit shqiptare të caktuar si komandantë të batalioneve ishin krerët e klaneve Suliote që kishin respektin e ushtarëve. Midis tyre ishin: Tushi Zerva, Jorgj Dhrako, Joti Dangli, Pano Zuko, Nastuli Panomara, Kiço Palaska, Kiço Pasho, Foto Xhavella Vejko Zerva. Gjatë luftës anglo-francez mbi ishujt e Jonit mes 1810 dhe 1814, Suliotët në shërbim të Francës u përballën kundër refugjatëve të tjerë Suliote të organizuar nga britanikët në regjimentin e këmbësorisë së lehtë greke. Suliotët ishin kryesisht në garnizonin e Korfuzit, që mbeti nën kontrollin francez deri në vitin 1814, dhe shumë prej tyre hynë në shërbimin britanik. Britanikët i shpërndan mbetjet e Regjimentit Suliote në vitin 1815 dhe më pas i çmontuan dy regjimente e tyre greke. Kjo la shumë Suliote dhe refugjatëve të tjera ushtarake pa jetë. Në vitin 1817, një grup i veteranëve të shërbimit rus në Ishujt Jon udhëtoi në Rusi për të parë nëse ata mund të marrin patentat e komisionit dhe punësimit në ushtrinë ruse. Në këtë përpjekje, ata u anëtarësuan me Filiqi Etaireia (“Kompania e Miqve”), shoqërinë e fshehtë themeluar, në Odesë në vitin 1814 me qëllim të çliruar tokat ortodokse nga sundimi osman. Ata u kthyen në Ishujt Jon dhe diku tjetër filluan të rekrutuar veteranëve tjerë duke përfshirë një numër të udhëheqësve Suliot. Përvoja e trajnimit i kësaj periudhe, si pjesë e një ushtrie të rregullt, do të shërbejë kauzën e saj në revolucionin grek, ku Suliotët së bashku me grupet e tjera luftarake formuan thelbin ushtarak e lëvizjes.
Pjesëmarrja e suliotëve në Luftën Greke të Pavarësisë dhe Marko Boçari
Kur kishte shenja të qarta për fillimin e një kryengritjeje greke kundër sundimit osman, Ali Pashç Tepelena pa një mundësi të mirë për të bërë Epirin në një shtet të pavarur. Në sfondin e favorshme për ta, mosmarrëveshje dhe dalje e forcave osmane nga Peloponezit dhe rajone të tjera e Janinës, grekët e suliotët ishin vendosur për të filluar kryengritjen.
Shpërthimi i armiqësive në principatat e Danubit në shkurt 1821 dhe rrethimi i vazhdueshëm të Ali Pashës për vite të tëra nga forcat e Perandorisë Osmane, kontribuan për nisja e kryengritjes në Peloponez dhe në tokat përreth. Më 4 dhjetor të vitit 1820, Ali Pasha dhe Suliotët formuar një koalicion kundër osman, në të cilën Suliotët kontribuan me 3.000 ushtarë. Ali Pasha fitoi mbështetjen e Suliotëve kryesisht për shkak se ai pranoi për të lejuar kthimin e Suliotët në tokën e tyre dhe pjesërisht për shkak të apelit i Aliut në bazë të origjinës së përbashkët shqiptare. Në 12 dhjetor 1820, Suliotët rimorën rajonin e Sulit nga shqiptarët e labërisë të cilat kontrollin Sulin prej vitin 1803, dhe shqiptarët çamë, myslimane, të cilët luftuan së bashku me trupat osmane të Pasho beut. Ata gjithashtu e kapën fortesën e Qafës.
Kur kryengritja u përhap në perëndim të Greqisë e sotme, Hurshit Pasha, komandant i forcave të sulltanit në Epir, u detyrua të luftojë kundër Ali Pashës dhe Suliotëve si dhe kundër kryengritësve greke. Më 13 nëntor 1821, Suliotët së bashku me kryengritësit e tjera greke e shqiptarë ripushtuan përkohësisht qytetin Nartë nga forcat e sulltanit. Më 2 janar 1822, Ali Pasha u detyrua të largohet nga kështjellën e Janinës dhe gjeti strehim në ishullin Nisi, në liqenit të Janinës. Më 24 janar, planet për krijimin e një pashallëku pavarur nga Stambolli dështuan Pashai më i madh dhe më i fuqishëm i kohës, u vra pabesisht e tradhtisht në vitin 1822. Koalicioni i grekëve dhe i suliotëve me Ali Pashën ishte i suksesshëm dhe ata kontrolluan pjesën më të madhe të rajonit, por kur trupat e tij besnikë, shqiptarë, ishin informuar për fillimin të revoltave greke, në Peloponez, ata e braktisën atë marrëveshje me grekët e suliotët dhe u bashkuan me osmanët.
Kur Lufta greke e Pavarësisë shpërtheu, koalicion ishte shpërbërë
Hurshiti përfundoi detyrën dhe forcat e tij ishin të lirë. Pas mbledhjes 36.000 ushtarë, kryesisht shqiptarë, Hurshit Pasha ishte gati për të shkuar në qendër të kryengritjes, në Peloponez. Por udhëheqësit shqiptar nën Hurshit pashanë kishin vërejtur se do jetë pakujdesshëm për të lënë një “fole grerëzave”, ajo i Sulit. Hurshiti u përpoq për të ndaluar përleshjet me Suliotët, duke i përkujtuar shqiptarët se shkaku i të gjitha fatkeqësitë e tyre, Aliu, u vra. Suliotët u përgjigj se Ali vërtetë ishte fajtori i veprimeve të tyre, por edhe kryengritja e “grekëve” dhe për këtë arsye Hurshiti duhet t’i referohet të gjitha si “kryengritësit greke”, dhe ata do të ndjekin vendimin të tyre. Përpjekja e fundit për të pajtuar ishte marrë nga shqiptari dhe guvanatori Omer Vrioni. Suliotët iu përgjigjën argumenteve të ndryshme e Vrionit me fjalet: “Dhe ushtria e Hurshitit dështuan për të vënë dorë mbi gratë dhe fëmijët tanë, ne nuk do ti lejmë ata gjallë, nëse të jetë nevoja.” Hurshiti duke vonuar udhëtimin në Peloponez, vuri 5 mijë ushtarë kundër luftëtarë Suliote. Më 16 Maj, tre kolona me ushtarë shqiptar myslimane që filluan në tre anët një ofensivë në Sul. Suliotët kishin vetëm një mijë burra, nën komandën të Dhrakos, Danglit dhe Noti Boçarit.
Me një forcë të vogël dhe ndryshimin e pozitës, Suliotët u mblodhën në Qafë, Navarik dhe Honia. Në këtë të fundit vend, ata morën ujë. Osmanët u vendosën ta marrin kryesisht Navarikun dhe Honiën për të mohuar ujë për ata që u strehuan në Qafë. Më Maj 29, Hurshit Pasha dhe ushtria e tij bëri ofensivë të përgjithshme dhe Suliotët në Navarik, filluan të tërhiqen dhe mbetën vetëm Dhrakua dhe Betirika, me 30 luftëtarë. Dhrakua i tha atyre se ata, gjithashtu, mund të tërhiqen sa ka kohë, por le ta dinë se të gjithë Suliotët do humbin nëse osmanët pushtuan Navarikun. Të gjitha Suliotët në Navarik vdiqën më pas në luftimin. Ata goditën valën e parë të 400 shqiptarëve myslimane që ishin premtuar 500 qindarkë për shtypjen i rezistencës luftëtare në vendet pa zënë. Në momentin e fundit, përforcime nga Qafa të Noti Boçarit ishin dërguar për të ndihmuar ato 30. Pas kësaj, dhe Qafa ishte në rrezik. Siç është bërë në kohët e kaluara në historinë e Sulit, situata u ruajt nga Suliotët. Duke bërë fëmijët të tyre të mbijetojnë për veten e tyre, kush “fati ishte vulosur në rast të humbjes”, Suliotët nxituan me shkopinj prej druri dhe hekur edhe hodhen mbi kokat e shqiptarët myslimane si gurë. Ushtria osmane u tërhoq nga Samoniva. Një model i ngjashëm është vërejtur në Navarik dhe Honia, ku për të ndihmuar burrat erdhën 300 gra me armë dhe klube. Në Navarik, osmanët duruan deri në muzg, duke shpresuar për të shpëtuar gjatë në terr. Beteja vazhdoi nëpër natës dhe shumë ushtarë osmane vdiqën, kurse Omer Vrioni mezi i shpëtoi kapjes. Hurshiti i quajti trupat e tij frikacakë dhe kuptoi se ai kishte humbur kohë të çmuar. Hurshiti la këto trupat që ishin udhëhequr nga Vrioni ti rrethonin Suliotët dhe shkoi në Larisë për të organizuar një fushatë për të shtypur kryengritjen në Peloponez. Ndërkohë, në16 qershor, rreth 3 mijë kryengritësit grekë dolën nga Mesollonxhi për të ndihmuar Suliotët. Më 29 qershor, pararojë të këtyre forcave, të komanduar nga Marko Boçari, dhe Varnaqoti luftuan në Plaka, e cila ishte një marshimi 10 orë nga Sulit, por u mundën. Më 4 korrik, i gjithë trupat i ekspeditës, e cila shkoi të ndihmoi Suliotët, u mund në betejën e Petës.
Pas humbjen e kryengritjes në Petë, situata u bë e qartë se Suliotët ishin të rrethuar në Qafë, Navarik dhe Honia me asnjë mënyrë për të dale. Ajo ishte menduar nga forcat osmane që se shpejt ose më vonë si më parë gjatë luftërave me Ali Pashës, vullnetin e Suliotët do të prishej nga uria dhe ata do të dorëzohet. Por Suliotët këtë herë nuk filluan negociatat. Diplomacia britanike erdhi në ndihmë të osmanëve. K Konsulli britanik në Prevezë filloi të keqinformoi sistematikisht Suliotët të rrethuar në letrat e tyre me ata për gjendjen e Revolucionit grek. Për shembull ajo ishte i pretenduar se kuvendi kombëtar grek dhe lëvizja u mund, dhe Suliotët duhet te ndalohen nga luftimet për shkëmbimin të amnistisë.
Pas kësaj, Konsulli britanik u shfaq para Suliotët si ndërmjetësues dhe shpëtimtar. Më 28 korrik, Suliotët u nënshkruan në konsullata angleze të Prevezë një marrëveshje, e cila ishte rënë në dakord për të lënë malet e Sulit dhe për të shkuar në ishujt e Jonit. Admirali Ikonomu, ndër të tjera, shpjegon se zelli britanike për të transferuar Suliotët në në ishujt e Jonit nën kontrollin e tyre, ishte për shkak të qëllimit të tyre ti pengonin suliotët ti ndihmonin luftëtarëve në Mesollonjë. Anija luftarake Britanike ishte dërguar në krahinën Frar i Prevezës, të mbikëqyrë evakuimin e Suliotëve pas kapitullimit së tyre. Më 2 shtator, 750 të mbijetuarit Suliote, së bashku me gratë dhe fëmijët e tyre, lanë të gjitha malet e tyre dhe u dërguan në ishullin e Qefalonisë. Mbrojtja e tyre e gjatë e Sulit ishte ushtarakisht i çmueshëm për revolucionarëve greke, që kish hutuar shumë ushtarë shqiptarë nga lufta kundër revolucionin. Britanikët vendosen Suliotët në kalanë e Asos, në karantinë për 72 ditë ku shumë Suliotë kontraktuan sëmundje dhe vdiqën. Për t’i bërë gjërat edhe më keq, disa prej tyre dorëzuan armët e tyre, të tjerët ishin vjedhur apo thyer për të hequr argjendin nga armët e tyre. Por armët të Suliotët ishte pasuria e tyre kryesore. Pas karantinë e tyre, Suliotët u shpërngulen në Korfuz, ndërsa të tjerët filluan të largohen në grupe të vogla për të kaluar në Ballkanin jugore dhe të bashkohen me kryengritësit greke.
Udhëheqësit Suliote Marko Boçari dhe Kiço Xhavella u bënë gjeneralë të shquar të Luftës së Pavarësisë. Megjithatë, shtatë Suliote e humb jetën, sidomos kur duke mbrojtur qytetin Mesollonjë. Lord Bajroni, vullnetar më të shquar filogreke evropiane dhe komandant i përgjithshëm i ushtrisë greke në Greqi Perëndimore, u përpoq për të integruar Suliotët në një ushtri të rregullt. Shumë Suliote u bashkua me Lord Bajronin në vitin 1824, të tërhequr nga paratë që ai ishte i njohur për të sjellë me të.
